Bilgili Denetim Denetim Güven İster
I-GİRİŞ
Özürlüler Kanunu ile; 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre ödenen aylıklar %200 ila 300 oranında artırılmış, ayrıca ilk defa 18 yaşın altındaki özürlülere de aylık bağlanması sağlanmıştır. Toplumda genellikle “özürlü aylığı” olarak bilinen ve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü tarafından 2022 sayılı Kanun’a göre ödenen aylıktır.
Yetkili hastaneden alınmış sağlık kurulu raporuna göre “özürlü” (özür oranı %40- 69) ve “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede özürlü” (özür oranı %70 ve üzeri) olan, Kanunen bakmakla yükümlü kimsesi bulunmayan Sosyal güvenlik kurumlarından her ne ad altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmayan, Nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmayan, Mahkeme kararıyla veya doğrudan bir mevzuat gereği bağlanmış herhangi devamlı bir gelire sahip bulunmayan, Her türlü gelirleri toplamının aylık ortalaması, kanunla belirlenen muhtaçlık sınırının altında olan kişiler.
Ayrıca yukarıdaki koşullara sahip olup kanunen bakmakla yükümlü olunan 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını bulunanlar, bakımının fiilen gerçekleşmesi ve aylık ortalama gelirinin kanunla belirlenen muhtaçlık sınırının altında olması kaydıyla bu aylıktan faydalanabilirler.
II-ÖZÜRÜ AYLIĞI BAĞLANMASI
2022 Sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanununun Ek-1. Maddesine [¹] göre;
a. Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde özürlü olduklarını tam teşekküllü hastanelerden alacakları sağlık kurulu raporu ile kanıtlayan, 18 yaşını dolduran ve kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 300’ü tutarında,
b. 18 yaşını dolduran, kanunen bakmakla mükellef kimsesi olmayan ve herhangi bir işe yerleştirilememiş olan özürlülerden; her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olanlara, bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200’ü tutarında,
c. Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelirleri toplamının aylık ortalamasına göre bu Kanunun 1 inci maddesinde belirtilen gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutardan daha az geliri olduğu halde, kanunen bakmakla yükümlü olduğu 18 yaşını tamamlamamış özürlü yakını bulunanlara, bakım ilişkisi fiilen gerçekleşmek kaydıyla bu Kanunun 1 inci maddesine göre belirlenecek aylık tutarının % 200’ü tutarında,
Aylık bağlanır.
III- ÖZÜRLÜLERE SAĞLANAN VERGİ MUAFİYETİ VE ŞARTLARI
29.7.1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “gazilerin,” ibaresinden sonra gelmek üzere “özürlülerin,” ibaresi eklenmiştir. Buna göre; 200 metrekareden küçük tek konutu olan özürlüler emlak vergisinden muaftır. [²]
Bizzat malul ve sakat kişi tarafından kullanılan araçlar, bu kişiler tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan motosiklet ve motor silindir hacmi 1600 cc.’ye kadar olan otomobiller, bizzat malul ve sakat kişi tarafından kullanılmayan araçlar, el ve ayak fonksiyonlarını tamamen yitirmiş olan kişinin araca binip inmesiyle taşınmasını kolaylaştırıcı tertibatı bulunan, malul ve sakat kişinin üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarından bir sürücü veya kişi ile iş akdine bağlı olarak istihdam edilen sürücü tarafından kullanılan vasıtalardan motor silindir hacmi 2500 cc.ye kadar olan; minibüsler, portatif koltuklar hariç olmak üzere, sürücüsü dahil altı ila dokuz oturma yeri olan, malul ve sakat kişinin rahatça taşınabilmesine imkan verecek tavan yüksekliğine sahip olan motorlu kara nakil vasıtaları gümrük vergisinden muaf olarak ithal edilebilir.
Ayrıca, Özel Tüketim Vergisi Kanununda [³] 5228 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik sonucu malül ve engellilere sağlanan ÖTV istisnasının kapsamı genişletilmiş ve engel derecesi % 90 nı aşanların herhangi bir mekanik ilave veya tadilat yapılması şartı olmaksızın yurt içinden veya yurt dışından iktisap ettikleri taşıt araçlarından ÖTV tahsil edilmemesi sağlanmıştır. Engel sebebinin önemi bulunmamaktadır. Görme, işitme, konuşma veya ortopedik olabileceği gibi zihinsel engellilerde yasadan yararlanabilmektedir.
IV- 2022 SAYILI KANUNA GÖRE MAAŞ ALAN ÖZÜRLÜ ÖTV İNDİRİMİ İLE ARAÇ ALDIĞINDA MAAŞI KESİLİR
2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun Ek-1. Maddesi 2. Fıkrasında özürlülük oranı, bu Kanuna göre aylık bağlanması gereken oranın altına düşenler ile birinci fıkrada belirtilen aylık ortama gelir tutarından fazla gelir elde etmeye başlayanların aylıkları kesilir denilmektedir.
2022 sayılı Kanuna göre aylık alan bir özürlünün sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmaması, nafaka bağlanmamış veya bağlanması mümkün olmaması, mahkeme kararıyla veya doğrudan doğruya kanunla bağlanmış herhangi bir devamlı gelire sahip bulunmaması ve muhtaçlığını İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarından alacakları belgelerle kanıtlaması gerekmektedir.
Söz konusu özürlü vatandaşlarımız makalemizin III- kısmında yer alan vergi muafiyetlerine istinaden yeni bir araç alması durumunda alınan araç bedeli kadar gelirlerinde bir değişim söz konusu olacaktır. Maaş bağlanma şartlarından biri olan muhtaçlık durumunda da değişme olacağından maaşın devamı için İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından kendileri için tekrar gelir tespiti yapılarak muhtaçlık sınırının altında olup olmadıkları belirlenmesi gerekmektedir. Aldıkları aracın bedelinin aylık gelirlerinin ortalamasında meydana getirdiği değişiklik muhtaçlık sınırının üstüne çıktığı takdirde 2022 Sayılı Kanuna göre aldıkları özürlü maaşlarının kesilmesi gerekmektedir.
V-SOSYAL GÜVENLİK KAPSAMI AÇISINDAN
İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından yeni bir gelir tespiti yapılan ve hane içindeki aylık ortalama gelir düzeyinin muhtaçlık sınırının üstüne çıktığı tespit edilen kişilerin bakmakla yükümlü olunma durumları göz önünde tutularak yeni tespit edilen gelir durumlarına göre sağlık yardımlarından yararlanıp yararlanamayacağı da yeniden belirlenecektir.
VI-SONUÇ
2022 Sayılı Kanun uyarınca özürlü maaşı almaya devam eden kişiler vergi muafiyetlerine istinaden yeni bir araç alması durumunda alınan araç bedeli kadar gelirlerinde bir değişim söz konusu olacaktır. Maaş bağlanma şartlarından biri olan muhtaçlık durumunda da değişme olacağından maaşın devamı için İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından kendileri için tekrar gelir tespiti yapılarak muhtaçlık sınırının altında olup olmadıkları belirlenmesi gerekmektedir. Aldıkları aracın bedelinin aylık gelirlerinin ortalamasında meydana getirdiği değişiklik muhtaçlık sınırının üstüne çıktığı takdirde 2022 Sayılı Kanuna göre aldıkları özürlü maaşlarının kesilmesi gerekmektedir.
Ancak bu konuda gerek Sosyal Güvenlik Kurumu gerekse Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı İl veya İlçe Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının bu durumdaki özürlülerin gelir durumlarının değişip değişmediği hakkında yeterli denetim ve inceleme yapılmadığı kanaatindeyim.
1-07.07.2005 tarih ve 25868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5378 sayılı Kanunun 25 inci maddesiyle eklenmiştir.
2- 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu’nun madde 22
3- 4760 Sayılı ÖTV Kanunun 7/2. maddesi
