Bilgili Denetim Denetim Güven İster
I- Giriş:
Çalışanların, hastalık, doğum ve geçici sakatlık gibi nedenlerle belli bir süre çalışmaması geçici iş göremezlik olarak adlandırılmaktadır. Başka bir ifade ile geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince çalışamama hâlidir. Geçici iş göremezlik ödeneği ise; sosyal sigortacılık bakımından, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatlı bulunan sigortalıya işten kaldığı günler için Sosyal Güvenlik Kurumunca ödenen parasal yardımdır.
Hastalık, doğum veya geçici sakatlık gibi nedenlerle istirahatli olan 4/a’lı (eski adıyla SSK’lı)sigortalılar çalışamadığı günlerin parasını Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan almaktadır. Çalışanların istirahatları nedeniyle hastanelerden rapor alması halinde düzenlenen raporun bir nüshası sigortalıya verilmekte, bir nüshası SGK’ya gönderilmektedir. Aynı zamanda sigortalının raporlu olduğu dönemde işyerinde fiilen çalışmadığına dair bildirimin işverence SGK’ya internet üzerinden yapılması gerekmektedir. Söz konusu bildirimi çeşitli sebeplerle SGK’ya yapmayan işveren, sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğini almasında gecikmeye neden olmaktaydı. Bu durumun önüne geçilmesi adına geçici iş göremezlik ödeneği ile ilgili işverene bir takım bildirim yükümlülükleri getirilmiştir. Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyenlere idari para cezası uygulanırken 25.02.2011 tarih 27857 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6111 sayılı Kanun ile uygulanan idari para cezasında değişikliğe gidilmiştir. Makalemizde öncelikle geçici iş göremezlik ödeneğinin kimlere hangi şartlarda verileceğinden bahsettikten sonra, sigortalılara iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin 6111 sayılı Kanun öncesi ve sonrasındaki durumunu açıklamaya çalışacağız.
.
II- Geçici İş Göremezlik Ödeneği Kimlere Hangi Şartlarda Verilir?
Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması şartıyla;
1. İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için,
2. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için,
3. 4/a’lı (eski adıyla SSK’lı) ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar ile tarımsal faaliyette bulunanlar ve sigortalı kadının, erken doğum yapması halinde doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılamayacak süreler ile isteği ve hekimin onayıyla doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışması halinde, doğum sonrası istirahat süresine eklenen süreler için her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalı için herhangi bir prim ödeme gün sayısı şartı aranmamaktadır.
4/a’lı (eski adıyla SSK’lı)ile yine 4a kapsamında bazı sigorta kollarının uygulandığı sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalığı halinde, yukarıda belirttiğimiz 2 ve 3 numaralı maddelerdeki sigortalıların analığı halinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış olması ve ayrıca iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekmektedir.
III- Çalışamadığına dair bildirim girişi
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan sigortalılara iş göremezlik ödeneklerinin ödenebilmesi için işverenlerince istirahat süresince işyerinde çalışılmadığına dair bildirimin[1]yapılması gerekmektedir.
Hak edilen istirahat süresi, “on günden kısa süreli istirahatlarda istirahatın bittiği günü, on gün ve daha uzun süreli istirahatlarda onar günlük sürelerin bittiği ve son on günlük süreden arta kalan istirahat süresinin bittiği günü” olarak tanımlanmakta olup. İşverenlerce sigortalıların istirahat raporlarını işverenlerine ibraz etmelerini takip eden 5 iş günü içerisinde yukarıdaki şekilde bildirimin işverenlerince yapılması gerekmektedir.
Ay içerisinde istirahat raporlarının ilgili sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne intikal etmesine rağmen sigortalının istirahatlı olduğu dönemde işyerinde “Çalışılmadığına Dair Bildirim”lerin elektronik ortamda gönderilip gönderilmediğinin takibi yapılmakta, istirahat raporlarının sigortalılarca işverenlerine ibraz edilmemiş olabileceği de dikkate alınarak, istirahat raporları sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne intikal ettiği halde bildirim yapılmamış olan işyerlerine işverenlerin bildirim süreleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle tebliğ yazıları gönderilmekte, yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 iş günü içerisinde bildirimlerin yapılması istenmektedir. Bu süre içerisinde bildirim yapılmaması halinde ise idari para cezası uygulanacaktır.
A- 6111 Sayılı Kanun Öncesi Uygulama
İstirahat raporları sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne intikal ettiği halde bildirim yapılmamış olan işyerlerine tebliğ yazıları gönderilerek yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 iş günü içinde elektronik ortamda Kuruma gönderilmesi zorunludur. Bildirimi göndermeyen işverenler hakkında aylık asgari ücretin beş katı[2]tutarında veya 5 iş günü süre dışında gönderen işverenler hakkında ise aylık asgari ücretin iki katı[3]tutarında idari para cezası uygulanmaktaydı.
B- 6111 Sayılı Kanun Sonrası Uygulama
25.02.2011 tarih 27857 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6111 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinin sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Ancak 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödemelerinde 100 üncü maddeye istinaden Kurumca işverenlerden istenilen bildirimlerin belirlenen süre içerisinde ve elektronik ortamda yapılmaması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.”
Buna göre İstirahat raporları ile ilgili bildirim yapılmamış olan işyerlerine tebliğ yazıları gönderilerek yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 iş günü içinde elektronik ortamda Kuruma Çalışılmadığına Dair Bildirimi göndermeyen işverenler hakkında sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı[4]tutarında veya 5 iş günü süre dışında gönderen işverenler hakkında ise sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri[5]tutarında idari para cezası uygulanmaya başlamıştır.
Örnek: ABC Ltd Şti çalışanı Bay A 21.10.2010 tarihinde rahatsızlanarak 8 günlük rapor almıştır. İlgili sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğü ABC Ltd Şti’ye 03.01.2011 tarihinde bildirimin yapılması ile ilgili yazı göndermiştir. Yazı ABC Ltd Şti’ye 07.01.2011 tarihinde tebliğ edilmiş, Çalışılmadığına Dair Bildirim girişi işveren tarafından 18.01.2011 tarihinde girilmiştir. Bu durumda işveren kendisine bildirim ile ilgili tebligatın kendisine yapılmasına rağmen çalışılmadığına dair bildirim girişini 5 iş günü süre dışında girdiğinden aylık asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
Diğer taraftan bildirimin yapılmaması ile ilgili fiilin gerçekleşmesine rağmen tebliğ edilmeyen idari para cezaları lehe kanunun uygulanması gerektiğinden 25.02.2011 tarihinden önceki fiillere de bildirimi göndermeyenlere aylık asgari ücretin yarısı veya 5 iş günü süre dışında gönderenlere aylık asgari ücretin onda biri tutarında uygulanacaktır.
IV- Sonuç
Çalışanların hastalık, doğum ve geçici sakatlık gibi nedenlerle belli bir süre çalışmaması halinde SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin sigortalılara ödenmesi için gerekli şartlardan birisi Çalışılmadığına Dair Bildirimin işveren tarafından elektronik ortamda yapılmasıdır. İstirahat raporları ile ilgili bildirim yapılmamış olan işyerlerine tebliğ yazıları gönderilerek yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 iş günü içinde elektronik ortamda Kuruma Çalışılmadığına Dair Bildirimi göndermesi istenilmektedir. Söz konusu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverenler hakkında aylık asgari ücretin beş katı tutarında veya 5 iş günü süre dışında gönderen işverenler hakkında ise aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanırken 25.02.2011 tarih 27857 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6111 sayılı kanun ile beş asgari ücret yarım asgari ücrete, iki asgari ücret asgari ücretin onda birine düşürülmüştür. Ancak yapılan yeni düzenleme ile belirlenen idari para cezasının caydırıcı olmadığı, çalışma hayatında işçi-işveren arasında yaşanan husumetler göz önünde tutulduğunda sigortalıların mağduriyetlerine sebep olacağı düşüncesindeyiz.
[1]Bildirim, http://www.sgk.gov.tr internet adresinde “işveren” menüsü “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi”, “Kullanıcı Şifre Ekranı”, “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri”, “Giriş” bölümünde yer alan bilgiler kaydedilerek gönderilir.
[2]2011 Ocak ayı itibariyle 3.982,50-TL
[3]2011 Ocak ayı itibariyle 1.593,00-TL
