e- Haciz Uygulaması

1. HACİZ UYGULAMASINA GENEL BAKIŞ:

 

 

 

 

 

 

 

Haciz, borçlunun mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince saptanan borçlu veya üçüncü kişiler elindeki menkul ile gayrimenkuller de, alacak ve haklarından amme alacağına yetecek miktarına tahsil dairesince el konulmasıdır. [1]

 

 

 

 

 

 

 

Haciz işlemi 6183 Sayılı A.A.T.U.H.K’nun 54/2 maddesine göre “Cebren Tahsil ve Şekilleri” başlığı altında sayılmış olup amme alacağının tahsilinde kullanılan en etkili cebri yöntemdir.

 

 

 

 

 

 

 

Buna göre; her türlü menkul mallar cins ve nev’ileri, vasıfları, alametleri, sayı ve miktarları ve tahmin edilen değerleri haciz zaptında tespit edilmek suretiyle haczolunur. Dolayısıyla borcun tahsili için borçlu veya zilyedin elinde bulunan her türlü menkul mallar “HACİZ TUTANAĞI” düzenlenerek haczolunur ve haciz tutanağında yapılan haczin teminat, ihtiyati veya kat’i hacizlerden hangisi olduğu belirtilir. Gayrimenkul ve gemilerin haczi ise, tapuya veya gemi sicillerinin tutulduğu daireye haciz bildirisi tebliğ edilerek yapılır. Hamiline yazılı olmayan veya ciro edilebilir senede dayanmayan alacaklar ile maaş, ücret, kira vb. her türlü haklar ve fiilen haciz tutanağında haciz olanağı olmayan üçüncü kişilerdeki menkul malların haczi, borçlu veya zilyed olan yada alacaklar ve haklar ödemesi gereken gerçek ve tüzel kişilere, kurumlara “HACİZ BİLDİRİSİ” tebliğ edilerek yapılır.[2]

 

 

 

 

 

 

 

Yukarıda açıklanan menkul ve gayrimenkul malların haczi cebri icranın başlangıcı yani ödeme emrinin tebliği ile başlar. Haciz işleminin yapılabilmesi için amme idaresince Takipli Alacaklar Ortak Formunun düzenlenmesi gerekir. Bu form Takip Yaprağı ve Ödeme Emri olmak üzere 2 nüshadan teşekkül eder.

 

 

 

 

 

 

 

Vadesinde ödenmeyen amme alacağının takibine tahsil dairesince ödeme emri gönderilerek başlanır. Bu nedenle haciz işleminden önce, vadesinde ödenmeyen alacakların yükümlülere ödeme emri tebliğ edilmesi gerekmektedir. Ödeme emri, amme alacağını vadesinde ödemeyenlere 7 gün içinde borçlarını ödeme veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumunun bildirilmesidir.

 

 

 

 

 

 

 

Bu bilgiler ışığında haciz işlemi yapılırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.

 

 

 

 

 

 

 

• · Haciz işlemine ödeme emri tebliğ edilmeden başlanamaz. Ödeme emri ise amme alacağını vadesinde ödemeyenlere borçlarını 7 gün içinde ödenmesi içeren talimat olduğundan bu sürenin bitiminden itibaren haciz varakası düzenlenmelidir.

 

 

 

 

 

 

 

• · Haciz muameleleri, tahsil dairelerince düzenlenen ve alacaklı amme idaresinin, mahallî en büyük memuru veya tevkil edeceği memur tarafından tasdik edilen haciz varakalarına dayanılarak yapılır.

 

 

 

 

 

 

 

• · Haciz, borçlunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul malları ile gayrimenkullerinden, alacak ve haklarından amme alacağına yetecek miktarı tahsil dairesince haczolunur.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• · Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan amme alacağı vadesinde ödenmediği takdirde, borcun 7 gün içinde ödenmesi, aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya diğer şekillerle cebren tahsile devam olunacağı borçluya bildirilir.

 

 

 

 

 

 

 

• · Kefil ve yabancı veya kurumların mümessilleri bu kanun hükümlerine göre ve aynen asıl borçluların tabi tutuldukları usullerle takip edilir.

 

 

 

 

 

 

 

2. E- DEVLET UYGULAMALARI KAPSAMINDA E- HACİZ UYGULAMASI:

 

 

 

 

 

 

 

e-Devlet projesi kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığı otomosyonlu çalışmalarına hız vermiş olup son yıllarda birçok proje çalışmasına imza atmıştır. Bu noktada Gelir İdaresi Başkanlığı Vergi Dairelerinin Reorganizasyonu Kapsamında VEDOP, VEDOP-2 ve VEDOP-3 kapsamında E-VDO Projelerine yönelik Olarak yapılan çalışmalar kapsamında 81 ilde müdürlük şeklinde örgütlenen 449 Vergi Dairesi Müdürlüğü ve Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı ile 29 il Vergi Dairesi Başkanlığı VEDOP ve e-VDO çalışmaları tamamlanmış olup otomasyona geçmeyen vergi dairesi müdürlüğü kalmamıştır. [3]

 

 

 

 

 

 

 

1999 yılında ilk kez MOTOP Projesi kapsamında “Türkiye Merkezi Taşıt Kütüğü” oluşturulmuş ve otomasyona geçen 17 vergi dairesinde “Motorlu Taşıtlar Vergisi İnternet Vergi Dairesi” aracılığı ile Türkiye Merkezi Taşıt Kütüğü bilgileriyle 6 milyon mükellefe erişme olanağı yaygınlaştırılarak Otomasyon kapsamında bulunan motorlu taşıtlar vergisini tahsile yetkili 273 vergi dairesine ilave olarak 2007 yılında motorlu taşıtlar vergisini tahsile yetkili 211 Malmüdürlüğü gelir birimi e-vdo uygulamalarıyla otomasyona geçirilerek erişim kapsamı genişletilmiştir.

 

 

 

 

 

 

 

e-Beyanname uygulaması kapsamında elektronik ortamda alınan beyannameler otomosyonlu vergi dairelerinden alınan beyannamelerin % 99’u kapsamaktadır. Bu çalışma ile mükellefler internet şifresi ile vergi dairesine gitmeden ofislerinden beyannamelerini verebilmektedir.

 

 

 

 

 

 

 

Ülke genelinde mülkiyetle ilişkili her türlü sorgulamaları yapabilmek, doğru ve güncel sonuçlara tam olarak ulaşabilmek için Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBÎS Projesinin) hayata geçmiş olup Gelir İdaresi Başkanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün Türkiye genelinde 238 Tapu Sicil Müdürlüğü’nden manyetik ortamda bilgi alımına başlamıştır. Bu kapsamda yapılan vergi incelemelerinde gayrimenkul alım-satımı ve haciz işlemlerinde TAKBÎS Projesinin veri ambarından yararlanılmaktadır.

 

 

 

 

 

 

 

Yukarıda açıklanan e-devlet anlayışı tüm kurumlarca benimsenmiş bu anlayışa Gelir İdaresi Başkanlığı hızlı ayak uydurmuştur. Açıklanan projelere ilave olarak 6183 Sayılı A.A.T.U.H.K’nun 79.maddesindeki düzenleme ile[4] tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri elektronik imza ya da şifre kullanılmak suretiyle haciz bildirilerinin elektronik ortamda tebliğ imkanı getirilmiştir.

 

 

 

 

 

 

 

6183 sayılı Kanunun 79.maddesinde “Üçüncü �zahıslardaki Menkul Malların, Alacak Ve Hakların Haczi” düzenlenmiştir. Buna göre; Hamiline yazılı olmayan veya cirosu kabil senede dayanmayan alacaklar ile maaş, ücret, kira vesaire gibi her türlü haklar ve fiilen tutanak düzenlemek suretiyle haczi kabil olmayan üçüncü şahıslardaki menkul mallar, borçlu veya zilyed olan veyahut alacak ve hakları ödemesi gereken gerçek ve tüzel kişiler ile kurumlara haciz keyfiyeti “Haciz Bildirisi” nin tebliği suretiyle haczedilecektir. Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri, alacaklı tahsil dairelerince ya da alacaklı amme idaresi vasıtasıyla, posta yerine elektronik ortamda tebliğ edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik ortamda yapılacak tebliğe ve cevapların elektronik ortamda verilebilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

 

 

 

 

 

 

 

Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri; amme borçlusunun hak ve alacaklarının bulunabileceği bankaların şubelerine doğrudan veya mahallindeki tahsil dairesi aracılığı ile tebliğ edileceği gibi Maliye Bakanlığınca belirlenecek tutarın üzerindeki alacaklar için doğrudan bankaların genel müdürlüklerine de tebliğ edilebilir. Haciz bildirisi bankanın genel müdürlüğüne de tebliğ edilmiş ise tüm şubelerini kapsayacak şekilde beyanda bulunma yükümlülüğü bankanın genel müdürlüğüne aittir.

 

 

 

 

 

 

 

Üçüncü �zahıslar elinde bulunan malların amme idaresine teslim edilebilmesi için amme idaresince tebliğ edilecek haciz bildirisinde aşağıdaki hususları tebliğ eder:

 

 

 

 

 

 

 

ü Üçüncü şahısların bundan böyle borcunu ancak tahsil dairesine ödeyebileceği,

 

 

 

 

 

 

 

ü Amme borçlusuna yapılacak ödemenin geçerli olmayacağı,

 

 

 

 

 

 

 

ü Elinde bulundurduğu menkul malı ancak tahsil dairesine teslim edeceği,

 

 

 

 

 

 

 

ü Malın amme borçlusuna verilmemesi gerektiği, aksi takdirde amme borçlusuna yapılan ödemeler ile malın bedelini tahsil dairesine ödemek zorunda kalacağı hususları tebliğ edilir.

 

 

 

 

 

 

 

Kendilerine haciz bildirisi tebliğ edilen üçüncü şahıslar amme idaresince yukarıda istenen malların akibeti konusunda 7 gün içinde tahsil dairesine yazılı olarak bildirmek zorundadır. Aksi takdirde mal ellerinde ve borç zimmetlerinde sayılacak ve haklarında 6183 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır. Buna göre üçüncü şahıslar aşağıdaki savlarla itirazda bulunabilirler:

 

 

 

 

 

 

 

ü Amme borçlusuna borcu olmadığı,

 

 

 

ü Malın yedinde bulunmadığı,

 

 

 

ü Haczin tebliğinden önce borcun ödendiği veya malın tüketildiği,

 

 

 

ü Kusuru olmaksızın telef olduğu veya alacak borçluya veya emrettiği yere verilmiş olduğu gibi ileri sürülebilir.

 

 

 

 

 

 

 

6183 sayılı Kanunun 79 uncu maddesinde tanınan 7 günlük sürede alacaklı tahsil dairesine itirazda bulunmayan üçüncü şahıslara diğer bir hak tanınarak, haciz bildirisinin tebliğinden itibaren bir yıl içinde genel mahkemelerde menfi tespit davası açmak ve haciz bildirisinin tebliğ edildiği tarih itibarıyla borçlu olmadığını veya malın elinde bulunmadığını ispat etmek imkanı verilmektedir. Menfi tespit davası açılması durumunda amme alacağının takibinin durmayacak ancak, mahkemece 6183 sayılı Kanunun 10. maddesinde sayılan türden teminat karşılığında takip işlemlerinin durdurulmasına karar verilebilecektir.

 

 

 

Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri; amme borçlusunun hak ve alacaklarının bulunabileceği bankaların şubelerine doğrudan veya mahallindeki tahsil dairesi aracılığı ile tebliğ edileceği gibi Maliye Bakanlığınca belirlenecek tutarın üzerindeki alacaklar için doğrudan bankaların Genel Müdürlüklerine de tebliğ edilebilir. Haciz bildirisi bankanın genel müdürlüğüne de tebliğ edilmiş ise tüm şubelerini kapsayacak şekilde beyanda bulunma yükümlülüğü bankanın Genel Müdürlüğüne aittir[5].

 

 

 

 

 

 

 

6183 sayılı Kanunun 79. maddesinin Maliye Bakanlığına verdiği yetkiye istinaden;

 

 

 

 

 

 

 

ü Devlete ait amme alacakları için düzenlenecek haciz ve ihtiyati haciz bildirilerinin, takip konusu amme alacağının fer’ileri ile birlikte 50.000- lira ve üzerinde,

 

 

 

 

 

 

 

ü İl Özel İdareleri ve Belediyelere ait amme alacakları için 10.000- lira ve üzerinde olması halinde Bankaların Genel Müdürlüklerine tebliğ edilebilecektir.

 

 

 

 

 

 

 

Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirileri, alacaklı tahsil dairelerince ya da alacaklı amme idaresi vasıtasıyla, posta yerine elektronik ortamda tebliğ edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik ortamda yapılacak tebliğe ve cevapların elektronik ortamda verilebilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkili kılındığı makalemizin yukarıdaki bölümlerinde izah etmiştir. Buna göre;

 

 

 

 

 

 

 

Usul ve esasları belirlemeye yetkili Maliye Bakanlığı bu yetkisini A Seri; 1 Sıra No’lu Tahsilat Genel Tebliği’nin ilgili bölümlerinde kullanarak belirlemiştir. Buna göre; ayrıca bir düzenleme yapılıncaya kadar, alacaklı amme idarelerinin Bakanlığımızın (Gelir İdaresi Başkanlığının) uygun görüşünü de almak suretiyle Banka Genel Müdürlükleri ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.�z. ile yapacakları anlaşmalar çerçevesinde, elektronik imza ya da şifre kullanılmak suretiyle haciz bildirilerinin elektronik ortamda sadece bu kurumlara tebliğ edilmesi ve elektronik ortamda cevaplarının alınması, elektronik ortamda tebliğ edilecek haciz bildirilerinde yukarıda belirlenen tutar ile sınırlı kalınmaması, birden fazla amme borçlusu için tebligat yapılması ve cevaplarının alınması uygun görülmüştür.

 

 

 

 

 

 

 

Türkiye Bankalar Birliği verilerine göre; Türkiye’de 48 banka ve bunlara bağlı 6.056 banka şubesi faaliyet göstermektedir. Amme idaresince girişilen mal araştırmasında bankaların tek tek şubeleri ile yapılacak yazışmaların maliyetinin yüksek olduğu göz önüne alındığında e-haciz yöntemi ile Bankaların Genel Müdürlüklerine elektronik ortamda tebliğ yapılması ile bu mal varlığı araştırma maliyetten kurtulacaktır.

 

 

 

 

 

 

 

Bu bilgiler ışığında e-haciz uygulaması aşağıdaki gibi yapılacaktır.

 

 

 

 

 

 

 

• Elektronik ortamda yapılan hacizlerde amme idaresi etkin, minumun maliyetle ve daha hızlı bir şekilde bankalar elinde bulunan mevduatlara ve gelirlere el koyabilecektir.

 

 

 

 

• Bankaların Genel Müdürlüklerine elektronik ortamda yapılacak tebligatlar tüm şube bilgilerini kapsayacağından bankalar nezdinde bulunan bilgilere anında ulaşılacaktır.

 

 

 

 

• Gelir İdaresi Başkanlığı ile Türkiye Bankalar Birliği (TBB) arasında yapılacak protokolle her iki kuruma e-şifre verilerek Vergi Dairesi Müdürlüğü tarafından posta kullanma yerine internet üzerinden e-mail yoluyla haciz bildirisini tebliğ edecektir. Bu tebliği alan Banka tüm şubeleri de kapsayan bir araştırma yaparak 7 gün içinde tüm bilgileri yine e-mail ile elektronik ortamda amme idaresine sunacaktır. Aksi takdirde Banka borçlu gibi sayılacak ve takip kendilerine yapılacaktır.

 

 

 

 

3. SONUÇ:

 

 

 

 

 

 

 

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı amme alacağını daha hızlı tahsil etmek amacıyla 6183 Sayılı A.A.T.U.H.K’nun 79.maddesinin tanıdığı yetkiye istinaden vergi yüzsüzlerine karşı cebri icra yöntemlerini elektronik ortamda kullanmaya başlamıştır. Bu yöntem ile amme idaresine kesinleşmiş borcu olan ve yapılan ödeme emrine rağmen ödememekte ısrar eden borçluları yakından takip ederek banka nezdinde bulunan vadeli-vadesiz mevduatları ile diğer gelirlerine el koyarak alacakları için sanal ortamda haciz tatbik edilebilecektir. Bu yöntemin devreye girmesiyle alacaklar otomatik olarak kesilerek tahsil edilecek birçok kırtasiye ve bürokratik işlem ortadan kalkacak vergi alacakları zamanında ve sürüncemede kalmadan tahsil edilmesi sağlanacaktır.