Eksik Gün Bildiriminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Ve İşverenlerin Genel Hataları

I-GİRİŞ

 

Bilindiği üzere İşverenler çalıştırmış olduğu sigortalıları 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası gereği 8 inci maddesine istinaden işe girişini yapmak ve çalıştığı sürece 30 gün üzerinden sigortalı olarak Aylık Prim Hizmet bildirgesi ile kuruma bildirmekle mükelleftir. İşveren aynı zamanda ay içinde eksik çalışan işçileri de yine aynı kanun gereği ay içerisinde eksik çalışması olması halinde kanunun 86. Maddesi gereğince de kuruma eksik gün bildirgesi (Ek-10) ile bildirmekle mükelleftir. Eksik gün ile alakalı işlemler çeşitli dönemlerde değişikliğe uğramış olsa da, Makalemizde işverenlerimizin eksik gün bildirimi konusunda yapmış olduğu hatalara ve dikkat etmeleri gereken hususlara yer vermeye çalışacağız.

II- AYLIK PRİM HİZMET BELGESİ VE EKSİK GÜN BİLDİRGESİ(EK-10) ve VERİLME SÜRELERİ

İşverenler 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası kanunun 86 ıncı Prim Belgeleri ve İşyeri Kayıtları ve Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 102 nci Aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması maddesinde tarifi yapılan ve içerisinde

a) Sosyal güvenlik sicil numaralarını,

b) Ad ve soyadları ile ikinci soyadı almış olan sigortalıların ilk soyadlarını,

c) Prim ödeme gün sayılarını,

ç) Sigorta primine esas kazanç veya emeklilik keseneğine esas aylık tutarlarını,

d) İşe başlama ve işten çıkış tarihlerini,

e) Ayın bazı günlerinde çalışmamış olmaları halinde, eksik çalışma nedenlerini,

f) Ay içinde işten ayrılmış olmaları halinde, işten çıkış nedenlerini,

g) Sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve sosyal güvenlik destek primlerini,

ğ) Varsa 3568 sayılı Kanuna tabi olan meslek mensubunun adı ve soyadı ile bunların mesleki oda kayıt numarasını,

h) İşverenin kamu idaresi olması halinde tahakkuk veya tediye görevlisinin adı ve soyadını,

ı) Kurumca belirlenen diğer bilgilerini,

İhtiva eden Aylık Prim Hizmet Belgesini kanunun 4 üncü ve 5 inci maddeye tabi çalışan sigortalılar ve sosyal güvenlik primine tabi sigortalılar için hazırlayıp; 4/c sigortalıları için kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalıları ise ait olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar bildirmekle mükelleftir.

Eksik gün bildirimi ile alakalı olarak 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası kanunun 86 ncı Prim Belgeleri ve İşyeri Kayıtları maddesi dördüncü ve beşinci fıkrasında  ‘’Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. (Değişik ikinci cümle: 13/2/2011-6111/40 md.) Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz.’’ Sigortalı İşlemleri Yönetmeliğinin 102 nci Aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması maddesi 12 nci fıkrasında ‘’Aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin evrakları sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir. Aynı yönetmeliğin 13 üncü fıkrasında ise ‘’ On ikinci fıkrada sayılan hâllere ilişkin belgelerin geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmaz. Bu durumların dışındaki otuz günden az çalışılan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir.’’, 14 üncü fıkrasında ise ‘’ Genel bütçeye dahil dairelerin, özel bütçeli idarelerin, döner sermayelerin, fonların, belediyelerin, il özel idarelerinin, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmelerin, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşların, kamu iktisadi teşebbüslerinin ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklarının, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının, sendikaların, vakıfların, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşların işyerleri ve toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile (Değişik ibare:RG-17/4/2012-28267) 30 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylara ilişkin özel sektör işyerlerinde eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi yeterlidir. Bu işyerleri için ayrıca eksik gün bildirim formu ile eki belgeler aranmaz.’’ Şeklinde tanımlanmıştır.

Kanun ve yönetmelikte tanımlardan anlaşılacağı üzere İşverenler aynı zamanda 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası kanunun 4 üncü ve 5 inci maddeye tabi çalışan işçilerin ay içerinde çeşitli sebeplerle çalıştırılmadığı ve ücret ödemediği beyan edilen işçi sayısı 30dan az olan işyerlerinde eksik gün evrakları ile otuz günden az çalıştığını ispat eden evrakları ait olduğu aya ait EK-10 evrakı ile kuruma gerek elden gerekse acele posta yoluyla iadeli taahhütlü veya taahhütlü olarak vermek zorundadır.

III- EKSİK GÜN SEBEPLERİ VE VERİLMESİ GEREKEN EVRAKLAR

5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası kanunun 86 ıncı Prim Belgeleri ve İşyeri Kayıtları ve Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 102 nci Aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması maddesinde yer alan eksik gün işlemi ile alakalı olarak hangi hallerde eksik gün (EK-10) belgesinin verilmesi gerektiği aynı yönetmeliğin 102 nci Aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanması maddesi 12 nci fıkrasında yer bulmuştur.

Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenen;

a) Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatli olduğunu gösteren raporu,

b) Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi,

c) Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeleri,

ç) Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi,

d) İşverenin veya sigortalının imzasını da taşıyan puantaj kayıtları,

e) Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği belgeler ile birlikte EK-10 belgesi düzenlemek ve ait olduğu ayın sonuna kadar kuruma vermekle mükelleftir.

İşverenler ilgili aylar için Ek-10 belgesini oluştururken aşağıda sıralanan eksik gün sebepleri işaretlemek zorundadır.

01- İstirahat
03- Disiplin Cezası
04- Gözaltına Alınma
05- Tutukluluk
06- Kısmi İstihdam
07- Puantaj Kayıtları
08- Grev
09- Lokavt
10- Genel Hayatı Etkileyen Olaylar
11- Doğal Afet
12- Birden Fazla
13- Diğer

15- Devamsızlık

16- Fesih Tarihinde Çalışmamış

17- Ev Hizmetlerinde 30 günden az çalışma

18- Kısa Çalışma Ödeneği

19- Ücretsiz Doğum İzni

20- Ücretsiz Yol İzni

21- Diğer Ücretsiz İzin

VI- EKSİK GÜN BELGESİ VERİLİRKEN İŞVERENLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR VE İDARİ PARA CEZASI

İşverenler tarafından kuruma verilen eksik gün bildirim formaların ekinde SSİY 12 nci maddesinde yer alan bir önceki maddede sıralamış olduğumuz evraklarla süresi içerisinde vermekle mükelleftir. Bu belgeler verilirken işverenler; Sağlık raporlarının suretlerini, Ücretli veya ücretsiz izin belgelerinin suretlerini, Kısmi süreli iş sözleşmesinin (noterden onaylı olmasına gerekli değil ve bir defa verilmesi yeterlidir) suretlerini, grev,lokavt vb. genel hayatı etkileyen olaylar ve doğal afet sebebiyle işyerindeki faaliyeti etkileyen durumu gösterir belgenin suretlerini genel itibariyle Ek-10 belgesi ekinde koymayı unutmaktadırlar, ayrıca işverenler bu belgeleri geriye dönük her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmayacağını unutmamalıdır.

İşverenlerimizin Ek-10 evrakını süresinde, usulüne uygun vermesine rağmen sıkça yapmış olduğu bir başka hatası da çalışılmayan sürelerin hesaplanmasında da yanlışlıklar yapmaktadır. Özellikle işe giriş çıkış olmayan sigortalılar için işverenler eksik çalışılan aylarda eksik bildirilen gün hesabında yanlışlık yapılmaktadır. Bu tip hataya düşmemek için işverenler 01.09.2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan İşveren Uygulama Tebliği 2.1.2.3/a maddesinde belirtildiği gibi Ay içerisinde işe giriş ve işten çıkışı olmayan, çeşitli sebeplerle çalışmayan ve çalışmadığı günler içinde ücret almayan sigortalılar ile ilgili dönemdeki gün sayısından çalışılan yani ücret almaya hak kazanılmış gün düşülmek suretiyle hesaplanmak zorundadır.

Örnek: X şirketi 2012/Temmuz ayında 14 gün çalışan ayın diğer günlerini ücretsiz izinli geçiren sigortalı Ahmet için düzenleyeceği Ek-10 belgesinde

Temmuz ayı 31 çektiğinden

31-14=17 eksik (çalışmamış) gün yazılacak ve eksik gün belgesi ile ücretsiz izin belgesini ibraz edecektir.

İşe başlayan ve işten çıkışı olan sigortalılar bazen ay içerisinde çeşitli sebeplerden dolayı (ücretsiz izin, grev, istirahat vb.) eksik çalışmaktadır. İşverenlerimiz Eksik gün hesabında sigortalının ücret aldığı günleri, prim ödeme gün sayısını dikkate alacaktır. İşverenlerimizin başka bir hatada işten çıkış yapan sigortalının işten çıkmış olduğu günü çalışma günü hesabına katmamakta o gün çalışılmamış gibi sayarak eksik gün hesabında yanlışlık yapmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu verilmeyen, eksik bildirilen veya yönetmelik ve kanuna uygun şekilde bildirilmeyen (İstirahat raporu izin belgesi vb. şekilde eksik evrak vermek, süresi dışında vermek, sonradan düzenlenebilir nitelikte olma vb.) Ek-10 bildirimlerini geçersiz saymakta eksik beyan edilen gün kadar işverene tebligat çekilerek Ek bildirge istemektedir.

Gerek çalışılmayan gün sayılarının hesaplanmasında gerek eksik günler ile alakalı evraklar hatalı verilen evraklara istinaden Ek Aylık Prim Belgesi istenmesi halinde 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası kanunun 102 nci Kurumca verilecek idari Para cezaları Maddesi c/2 fıkrası uyarınca asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında, belgenin kurumca re’sen düzenlenmesi halinde aynı maddenin c/3 fıkrası uyarınca asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarınca İdari Para Cezası uygulanmaktadır.

V- SONUÇ

İşverenler tarafından verilmesi gerekli olan Eksik Gün bildirim evraklarının ve eklerinin kurumca belirlenecek usule uygun verilmemesi halinde İPC ile karşı karşıya kalmaktadır. Gerek İPC ile karşı karşıya kalmamak için gerekse yeniden emek ve zaman kaybı yaşamamak için işverenlerimizin Eksik gün bildirimi yaparken (Ek-10) kanuna ve yönetmeliğe uygun bildirim yapması iyi olacağı kanadındayım.

*Sosyal Güvenlik Denetmeni, Pendik Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yardımcısı

(1)5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanunu

(2) 12.05.2010 / 27579 Resmi Gazete Sigortalı İşlemleri Yönetmeliği

(3)01.09.2012  Resmi Gazete  İşveren Uygulama Tebliği