>

Fazla Çalışma Ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücretlerinin Hesaplanması

I- Giriş

Geniş anlamıyla fazla çalışma; üretimin arttırılması, üretim faaliyetlerindeki aksamaların önlenmesi, işletme ve toplumun bazı acil ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla normal iş süreleri üzerinde yapılan artışlardır.

İşin niteliği veya üretimin arttırılması gibi nedenlerle işverenin fazla çalışma yaptırması mümkündür. Ancak işçinin rızası olmadıkça fazla çalışma yaptırılamayacaktır. Diğer taraftan, günümüz iş hayatında, işçilerin genellikle fazla çalışmalarının ücretlerini alamadıkları, bazen de asıl ücretin haricinde yapılan ödemelerin fazla çalışmalarına karşılık gelip gelmediği hakkında bilgi sahibi olmadıkları görülmektedir. En önemlisi resmi tatil ve ulusal bayramlarda çalışılması halinde fazla çalışma ücretinden daha yüksek bir ücret alınması gerektiği şeklinde düşünülmektedir. Makalemizde fazla süreli çalışma, fazla çalışma kavramlarının yanı sıra resmi tatil ve ulusal bayramlarda fazla çalışma ücretleri anlatılmaya çalışılacaktır.

II- Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma

Fazla çalışma ve fazla süreli çalışma İş Kanunu ve İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde açıkça tanımlanmıştır. Buna göre; fazla çalışma; İş Kanununda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları, fazla sürelerle çalışma; haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder.

Diğer taraftan İş Kanunumuza göre fazla çalışmaların toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Yine İş Kanununda, denkleştirme kapsamındaki haftalık çalışma süresinin iş günlerinde eşit olmayan şekilde bölünmesinde işçinin günde onbir saati aşmamak şartıyla günlük çalışma süresinin belirleneceği öngörülmüştür.
1- Fazla Çalışma Ücreti
Fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır.

Kanunda öngörülen yüzde elli fazlasıyla ödeme kuralı, nispi emredici bir nitelik taşır. Tarafların bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değildir. Ancak sözleşme ile daha yüksek bir oran tespiti olanaklıdır.

Örnek 1:İşçi A 2010 Ocak ayında 12 saat fazla çalışması olmuştur. İşçi A asgari ücret ile çalışmaktadır. (haftalık çalışma saati 45 saat, brüt asgari ücret:729,00 TL) Buna göre fazla çalışma ücreti:
729,00-TL / 30 gün = 24,30- TL günlük brüt ücret
24,30-TL / 7,5 saat = 3,24 – TL saat brüt ücreti
3,24 – TL x % 150 = 4,86-TL 1 saat fazla çalışma brüt ücreti
4,86-TL x 12 saat = 58,32 TL İşçi A’nın toplam fazla çalışma brüt ücreti

2- Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti

İşçinin normal çalışma ücretinin sözleşmelerle haftalık 45 saatin altında belirlenmesi halinde, işçinin bu süreden fazla, ancak 45 saate kadar olan çalışmaları, fazla sürelerle çalışma olarak yukarıda belirtmiştik. Bu şekilde fazla sürelerle çalışma halinde normal çalışma saat ücreti yüzde yirmibeş yükseltilerek ödenir. Konuyu örneklerle ele almak gerekirse,

Örnek 2:İşçi A 2010 �zubat ayında 3 hafta 5 er saat fazla süreli çalışması olmuştur. İşçi A aylık brüt 1.395,67-TL ücret almaktadır. (haftalık çalışma günü 5, çalışma saati 40 saattir) Buna göre fazla süreli çalışma ücreti:

1.395,67-TL / 30 gün = 46,52- TL günlük brüt ücret
46,52-TL / 8 saat = 5,82 – TL saat brüt ücreti
5,82 – TL x % 125= 7,28-TL 1 saat fazla süreli çalışma brüt ücreti
7,28-TL x 5 saat= 36,40-TL 1 haftalık fazla süreli çalışma brüt ücreti
36,40-TL x 3 hafta = 109,20-TL İşçi A’nın toplam fazla süreli çalışma brüt ücreti

Örnek 3:İşçi A 2010 Mart ayında 3 hafta 9 ar saat fazladan çalışması olmuştur. İşçi A asgari ücret ile çalışmaktadır. (haftalık çalışma saati 40 saat, asgari ücret:729,00 TL) Buna göre fazla çalışma ve fazla süreli çalışma ücreti:

729,00-TL / 30 gün = 24,30- TL günlük brüt ücret
24,30-TL / 8 saat = 3,04 – TL saat brüt ücreti
2,89- TL x % 125 = 3,80-TL 1 saat fazla süreli çalışma brüt ücreti
2,89- TL x % 150 = 4,56 TL 1 saat fazla çalışma brüt ücreti
3,80-TL x 5 saat = 18,98 TL 1 haftalık fazla süreli çalışma brüt ücreti
4,56 TL x 4 saat = 18,23 TL 1 haftalık fazla çalışma brüt ücreti
(18,23 TL + 18,98 TL) x 3 hafta = 111,63 TL İşçi A’nın Mart ayında toplam fazla süreli ve fazla çalışma brüt ücreti
III- Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılabilir. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenmesi gerekmektedir.

2429 Sayılı Ulusal Bayram Ve Genel Tatiller Hakkında Kanuna göre tatil günleri aşağıdaki gibidir:

29 Ekim günü Ulusal Bayramdır(1,5 gün)
23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı(1gün)

19 Mayıs günü Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı(1gün)

30 Ağustos günü Zafer Bayramı(1gün)

Ramazan Bayramı; (3,5 gün)

Kurban Bayramı; (4,5 gün)
1 Ocak yılbaşı tatili( 1 gün)
1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü( 1 gün)

Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki hükümler saklı olmakla birlikte 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma ile ilgili örnek vermek gerekirse;

Örnek 4: İşçi A 01.01.2010 tarihinde (yılbaşında) çalışmıştır. İşçi A, asgari ücret ile çalışmaktadır.(Brüt asgari ücret:729,00-TL) Buna göre;

729,00 / 30=24,30 bir günlük brüt ücret

=>İşçi A ulusal bayramda çalışması nedeniyle normal ücretinin dışında brüt 24,30-TL ücrete hak kazanmaktadır.

Örnekleri incelediğimizde herhangi bir çalışma gününde fazla çalışma yapan bir işçi ücretinin % 150, fazla süreli çalışma yapan işçi % 1255 fazlası olduğu görülmektedir. İşçi haklı olarak normal çalışma gününde fazla çalışma yapması halinde ücretini % 150 arttırılarak alırken ulusal bayram veya resmi tatil günlerinde çalışması halinde söz konusu oranlardan daha fazla bir ücret alacağını düşünmektedir. Ancak 4857 sayılı Kanunda fazla çalışma ile ulusal bayram ve resmi tatil günlerinin ücretlerini ayrı maddelerde düzenlenmiştir. Bu doğrultuda işverenler ulusal bayram ve resmi tatil günlerinde Toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde aksine bir hüküm yoksa bir günlük çalışma ücretinin % 100 arttırarak ödemesi kanunen yeterli olacaktır. Şayet işçi ulusal bayram ve resmi tatil günlerinde fazla çalışma yapması halinde, konuyla ilgili İş Kanununda herhangi bir hüküm olmaması nedeniyle normal çalışma gününde yapılan fazla çalışma gibi hesaplanacaktır.

Örnek 5:İşçi A 1 Mayıs 2010 günü Emek ve Dayanışma Günü çalışmıştır. Aynı gün ayrıca 3 saat fazla çalışması olmuştur. İşçi A brüt 1,395.67-TL ücret ile çalışmaktadır. Buna göre;
1,395.67 / 30 = 46,52 bir günlük brüt ücret
46,52 / 7,5=6,20-TL bir saatlik brüt ücret
6,20-TL x % 150 = 9,30 TL 1 saatlik fazla çalışma ücreti
9,30 TL x 3 =27,90-TL toplam fazla çalışma ücreti
46,52-TL + 27,90-TL = 74,42-TL İşçi A Emek ve Dayanışma Gününde normal ücretinin dışında alacağı ücrettir.

Hemen belirtelim makalemizde ifade ettiğimiz örneklerde belirtilen yüzdeler asgari olarak yasal dayanağa kavuşturulmuş olmakla birlikte işveren tarafından daha yüksek yüzdelerle hesaplanabileceği unutulmamalıdır.

IV- Sonuç

Fazla çalışma, fazla sürelerle çalışma, ulusal bayram ve resmi tatil günlerindeki çalışma ücretlerinin hesaplanması; işverenler açısından kanunda belirtilen asgari oranlara dikkat ederek söz konusu ücretleri eksiksiz olarak ödemesi, işçiler yönüyle de haklarını doğru şekilde bilmeleri ve haklarını aramaları açısından önem arz etmektedir.

İş hayatında normal çalışma gününde fazla çalışmanın asgari % 150 arttırılarak ödenmesi gerekirken, çok daha büyük fedakârlıklar yapılarak çalışılan ulusal bayram ve resmi tatillerde bir günlük çalışma ücretinin asgari % 100 arttırarak ödemesinin yeterli olmasının hayatın olağan akışına uygun olmadığı düşüncesindeyiz.

Cevapla

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar işaretlenmelidir *

*