Bilgili Denetim Denetim Güven İster
1. Giriş:
Genel sağlık sigortası yürürlüğe girdi ve henüz uygulama tam olarak bilinmediği için uygulama da tam olarak oturmamış bulunmaktadır. Bu yazımızda da genel sağlık sigortasının en çok dillendirilen bölümü olan 18 yaş altı çocukların sağlık yardımı hakları, genel sağlık sigortasında bakmakla yükümlü olunanlar ve genel sağlık sigortasının dışında kalacak kesimi değerlendirerek bu konudaki enformasyon çalışmalarına katkı sunmaya çalışacağız.
2.Genel Sağlık Sigortası ve 18 Yaşından Küçük Çocuklar
Genel Sağlık Sigortası gündeme geldi geleli 18 yaşından küçük çocuklara sorgusuz sualsiz sağlık yardımı yapılacağı da işlenmektedir.
Evet, genel sağlık sigortalısı sayılanların çocukları, ana ya da babanın tescil edilmiş olmasına bakılmaksızın ve ayrıca bir işleme gerek olmaksızın 18 yaşın dolduğu tarihe kadar genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak sağlık hizmetlerinden yararlandırılacakları doğru bir hükümdür. Ancak bu durum tedaviyi sağlık kurumlarının ücretsiz yapacakları anlamına gelmemektedir. 18 yaşından küçük çocukların ücretsiz yararlanacakları sağlık yardımının faturası çeşitli kurumlarca karşılanacaktır.
Bu çocuklar kendileri genel sağlık sigortalısı (GSS’li) olanların bakmakla yükümlü oldukları çocuklar olabileceği gibi, kendileri genel sağlık sigortasına tescil edilmemiş ana-baların çocukları da olabilmektedirler.
2.1. Bakmakla yükümlü olunma kapsamında GSS’li olacak 18 yaş altı çocuklar
Ana ve babası genel sağlık sigortalısı olan 18 yaş altı çocuklar, 18 yaşını dolduruncaya kadar ayrıca bir işleme gerek olmaksızın ana veya babalarından dolayı bakmakla yükümlü olunan kişi olarak GSS’li olacaklar.
2.2.Genel sağlık sigortasına tescil edilmemiş ailelerin 18 yaş altı çocukları
Genel sağlık sigortalısı olması gerektiği halde tescili yapılmamış olan ana ve babaların çocukları, sağlık hizmeti sunucularına başvurduğu tarih itibariyle ana ve babalar genel sağlık sigortasına tescil edilecek ve bu çocuklar 18 yaşını dolduruncaya kadar ana ve babalarından dolayı bakmakla yükümlü olunan kişi olarak GSS’li sayılacaklardır.
Ana-babaları tescil edildiğinde aile içindeki gelir durumuna göre kişi başına düşen aylık tutarına göre bahse konu gelir asgari ücretin üçte birinden az ise primi Devlet tarafından ödenen ailelerin çocukları kapsamında, fazla ise genel sağlık sigortalısı ana yahut babanın bakmakla yükümlü olduğu çocuk kapsamında sağlık yardımı karşılanmış olacaktır.
Eğer ana veya baba bakmakla yükümlü olunan kişi olarak genel sağlık sigortalısı ise bunların 18 yaşın altındaki çocukları, aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı, asgari ücretin üçte birinden az olanlar kapsamında tescil edilerek primleri devlet tarafından ödenmek üzere GSS’li yapılacaklardır. Örneğin çalışmakta olan oğlu (A)’nın bakmakla yükümlü olduğu babası sıfatıyla GSS’li sayılan kişinin 18 yaşından küçük diğer çocuğu (B) primi Devlet tarafından ödenen genel sağlık sigortalısı sayılacaktır.
Ana ve babasız 18 yaşından küçük çocuklar primi Devlet tarafından ödenmek üzere, genel sağlık sigortalısı sayılacaklardır. Ana ve babası olmadığı halde korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanmayan 18 yaşından küçük çocukların bu genel sağlık sigortalılıkları, varsa kanuni temsilcisi, yoksa yakınları tarafından SGK’ya başvurmaları veya SGK’ca bu durumun tespiti halinde tescil edileceklerdir.
18 yaşından küçük çocuğun ana ve babası ölmüş veya gaipliğine karar verilmiş ise 18 yaşına kadar primi Devlet tarafından ödenmek üzere genel sağlık sigortalısı sayılacaktır.
Ana ve babası olmadığı hâlde korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanmayan 18 yaşından küçük çocukların genel sağlık sigortalılığı, varsa kanunî temsilcisi, yoksa yakınları tarafından SGK’ya başvurmaları veya SGK’ca bu durumun tespiti hâlinde tescil edileceklerdir.
2.3. 18 Yaş Altında Olma Kapsamında GSS’li Olamayacak Çocuklar
Aile içinde kişi başına düşen aylık tutarı brüt asgari ücretin üçte birinden az olan aile bireyleri ile sığınmacı veya vatansız olarak kabul edilen kişiler ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişilerin çocukları ile bizzat kendisi zorunlu sigortalılıktan dolayı GSS’li olan çocuklar yalnızca 18 yaş altı vatandaş oldukları gerekçesiyle tanınan genel sağlık sigortasından yararlanamayacaklardır.
2.4. Yeni Doğan Çocuklar
Nüfus kayıt işlemleri yapılıncaya kadar yeni doğan çocuğa ilişkin gerekli işlemler; öncelikle anasının üzerinden, ana ölmüş ise babasının üzerinden, ana ve babası ölmüş ise yakınları veya Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından koruma altına alındığı tarihe kadar, ölen ana üzerinden yapılacaklar. Ancak bu süre, sağ olarak dünyaya gelen her çocuğun, doğumdan itibaren nüfus müdürlüğüne bildirilmesi gerekli en fazla otuz günlük süreyi geçemeyecektir.
3. Genel Sağlık Sigortalısının Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişiler
Yeni dönemde genel sağlık sigortalılarının, sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;
a) Eşi,
b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi hâlinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi hâlinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği SGK sağlık kurulu tarafından tespit edilen evli olmayan çocukları,
c) Her türlü kazanç ve irattan elde ettiği gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olan ve diğer çocuklarından sağlık yardımı almayan ana ve babası,
genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak kabul edilecektir.
Bu kişilerin 1 Ekim 2008’den itibaren yapacakları başvurularda istenen belgeleri ibraz etmeleri koşuluyla hak sahipliği SGK birimlerince oluşturulacaktır.
3.1. Hak Sahiplerinden İstenecek Belgeler
Bakmakla yükümlü olunan hak sahiplerinin tamamı için;
- · Talep formu veya talep formundaki bilgileri ve taahhütleri taşıyan dilekçesi,
- · Nüfus Cüzdanı fotokopisi,
Yabancı uyruklu eşler için;
- · İkamet tezkeresi ve vatandaşlık numarası( Emniyet Müdürlüğünden)
- · İlgili ülke Konsolosluğundan sosyal güvencesi olmadığına dair belge,
Öğrenim görenler için;
- Öğrenim belgesi
- Yabancı ülkelerde öğrenim gören öğrencilerden, öğrenci belgesinin onaylı Türkçe tercümesi veya bulunduğu ülkenin Türk Konsolosluğundan alacağı belge ve YÖK veya, Milli Eğitim Bakanlığından denklik belgesi,
Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği tespit edilen çocuklar için;
- · SGK’ca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca düzenlenecek Sağlık Kurulu Raporu
3.2. Unutulanlar Kendisi Bildirim Yapacak
Genel sağlık sigortalısının tescili aşamasında veya sonrasında bakmakla yükümlü olduğu kişilerin elektronik ortamda SGK’ca tespit edilememesi halinde, bunların bildirimlerinin genel sağlık sigortalısı tarafından yapılması gerekmektedir. 01.07.2008 tarihinde bakmakla yükümlü olunan kişi olup ta sağlık hak sahiplikleri oluşturulmayan kişiler SGK ünitelerine başvurarak yukarıda belirtilen ilgili belgeleri ibraz ederek hak sahipliklerini oluşturulmasını sağlayabileceklerdir.
3.3. GSS’den Ailesini Yararlandıramayacaklar
Aile içindeki kişi başına düşen aylık gelir tutarının brüt asgari ücretin üçte birinden az olduğu SGK’ca tespit edilen aile fertleri ile sığınmacı (Mülteci) veya vatansız (Haymatlos) olarak kabul edilen kişiler ve Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunun korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişilerin eş, çocuk, ana ve babası bakmakla yükümlü olunan kişi olarak da değerlendirilmeyeceklerdir.
3.4. Ana Babası Boşanmış Çocuklar
Ana ve babası boşanmış çocukların genel sağlık sigortası kapsamındaki hakları, mahkeme kararı ile velayet hakkı verilmiş olan genel sağlık sigortalısı ana ya da baba üzerinden sağlanacak. Velayet hakkı verilmeyen kişinin üzerinden de sağlık yardımlarından yararlanabilmek mümkün. Bu durum, çocuğun sağlık hizmetinden yararlandırılacağı ana ya da baba tarafından SGK’ya verilecek bir dilekçe ile belgelenecek.
4. Genel Sağlık Sigortalısı Sayılmayanlar
Yeni dönemde genel sağlık sigortalısı olmamak için ya askerlik görevi yapıyor olmak, ya cezaevine düşmüş olmak veya milletvekili olmak gerekmektedir. Turistler ve şimdilik memurlarla kısmen yabancı ülkelerde görevliler de bu çerçevenin dışında kalmaktadır.
4.1. Askerler Hizmetini Yapanlar
Yeni dönemde askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır. Fakat bu askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlarla anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortaklarından sigortalılıkları devam edenler genel sağlık sigortalısı olmaya devam edebileceklerdir.
4.2. Yabancı Uyruklu Yurttaşların Genel Sağlık Sigortalılığı
İsteğe bağlı sigortalı olan yabancı ülke vatandaşlarıyla mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla oturma izni almış fakat çalışmayan yabancı ülke vatandaşlarından Türkiye’de yerleşik olma hâli bir yılı doldurmamış olanlardan genel sağlık sigortası primi alınmayacak ve bu kişiler genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır.
Yine, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye’ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye’de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tabi olanlar da genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır.
Buna karşın örneğin Türkiye dışında herhangi bir ülkede sosyal güvenliği bulunmayan yabancı uyruklu bir mühendisin ülkemizde hizmet akdine tabi bir şirkette çalışmaya başlaması halinde bu kişinin iş sözleşmesine bağlı çalışmaya müstenit sigortalılığı GSS’den yararlanmasını sağlayacaktır.
4.3. Yurtdışında Görevli Personel
Kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliğin bulunduğu ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin vatandaşlığını da haiz bulunan Türk uyruklu sözleşmeli personelden, bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortalı olduğunu belgeleyenler ile kamu idarelerinin dış temsilciliklerinde istihdam edilen sözleşmeli personelin uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri çerçevesinde ve temsilciliğin bulunduğu ülkenin ilgili mevzuatının zorunlu kıldığı hâllerde, işverenleri tarafından bulunulan ülkede sosyal sigorta kapsamında sigortalı yapılanlar da genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır.
4.4. Mahkûm ve Tutuklular da GSS Kapsamı Dışında
Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde bulunan hükümlü ve tutuklular da genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır.
4.5. Milletvekilleri ve Eski Bakanlar da GSS’li Değil
Milletvekillerinin, Yasama Organı Üyeliği ile açıktan atandığı Bakanlık görevi sona erenlerin ve bunların bakmakla yükümlü oldukları aile fertlerinin; ölenlerin aylık veya 5 inci madde gereğince tazminat alan veya müstahak olup da, bu tazminatı 5 inci maddenin üçüncü fıkrasındaki şartlar sebebiyle alamayan dul ve yetimlerinin tedavileri Türkiye Büyük Millet Meclisince sağlanacak olup bunlar da genel sağlık sigortalısı sayılmayacaklardır.
4.6. Memurlar da Henüz GSS Kapsamında Değil
Memurlar üç yıl içinde Genel Sağlık Sigortasına dâhil olacak olup bu tarihe kadar tedavi yardımını kurumları sağlamaya devam edecek. Bu bağlamda örneğin bir Devlet memuru 25 yaşından küçük oğlunu öğrenim hayatı sona ermiş ve çalışmıyor olsa bile durumunda sağlık yardımından yararlandırmaya devam ettirebilecektir. Çünkü devlet memurları henüz GSS’ye katılmadığı için evlenmediği ve çalışmaya başlamadığı sürece oğlu kendisinden dolayı tedavi yardımından yararlanmaya 25 yaşına kadar devam edebilecektir.
5. Sonuç:
Genel sağlık sigortası 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunuyla yürürlüğe girmiş olup, uygulama gerek vatandaşlarımızca ve gerekse kurumsal birimlerce tam olarak kavranmış durumda değildir. 18 yaşından küçük çocuklar sadece kimlik belgesiyle sağlık yardımlarından yararlanma hakkına sahip olup, bu kişi bakmakla yükümlü olunan kişi ise bakmakla yükümlü olanın sigortasından, bakmakla yükümlü olunan kişi değilse aile içindeki gelir durumuna göre ailesi veya Devlet tarafından bu masraflar deruhte edilecektir. Kaldı ki sigortası bulunmaması ve aile içindeki gelir durumuna göre 18 yaşından büyükler de genel sağlık sigortasından ücretsiz yararlanabileceklerdir.
Genel sağlık sigortası kapsamı dışında kalan memurlar ve bakmakla yükümlü oldukları aile fertlerinin de üç yıl içinde bu kapsama girecekleri göz önüne alındığında, eski bakanlar ve milletvekilleri dışında sadece tutuklu-hükümlü ve askerler genel sağlık sigortası kapsamı dışında kalmaktadır.
