Hakediş Belgesinde Yer Alan KDV’nin İndirimi Mümkün Mü ?

1.GİRİŞ

 

3065 Sayılı KDV Kanunun en önemli özelliği, 29. maddesinde yer alan indirim mekanizmasına sahip olmasıdır.Bu özelliği ile şelale tipi toplu muamele vergilerinden ayrılmaktadır.Nihai tüketiciye kadar olan bütün safhalarda KDV alınmakta,ancak her bir safhada hesaplanan KDV’nden bir evvelki safhanın vergisi düşülerek bakiye vergi Hazineye intikal ettirilmektedir.Bun şekilde fiilen sadece o safhada eklenen değer,vergiye tabi tutulmuş olmaktadır.

KDV Kanunu’nun 29/1. maddesi,mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, faaliyetlerine ilişkin olarak indirebilecekleri vergileri saymış,bunlardan önemlisi ve konumuzla ilgili olanı (a) bendinde yer alan “Mükelleflerin , kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi”hükmüdür.

Aynı kanunun “İndirimin Belgelendirilmesi” başlıklı 34. maddesinde ise indirimin ancak alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla mümkün olabileceği yer almaktadır.

Fatura veya benzeri vesikalardan Vergi Usul Kanunu’nda yer alan vesikaları anlamamız gerektiği yine aynı kanunun 53. maddesinde yer almaktadır.

213 Sayılı Vergi Usul Kanun’nun 227 ve izleyen maddelerinde yer almayan Hakediş belgelerinde gösterilen KDV’nin Hesaplanan KDV’den indirimi bu yazının konusunu oluşturmaktadır.

2.HAKEDİŞ BELGESİ

Hakediş belgesi,taahhüt şeklinde yapılan inşaat ve onarım işlerinde, işi yapan açısından işin teslimini,işi yaptıran yönünden ise işin teslim alındığını gösteren ve içeriği her iki tarafça da kabul edilerek onaylanan bir belgedir.Bu belgenin özelliği yapılan işin karşılığının iş yapıldıkça müteahhide ödenmesi amacıyla düzenlenmesidir.[1]

Başka bir deyişle,hakediş belgesini işi yapan açısından, taraflar arasında düzenlenmiş olan sözleşmede öngörülen hizmetin, yine sözleşmede öngörülen kısmının teslimini; ihale makamı açısından ise, teslim alındığını gösteren ve içeriği her iki tarafça da kabul edilerek onaylanan bir belge olarak tanımlamak mümkündür.

3.HAKEDİŞ BELGESİNDE KDV’Yİ DOĞURAN OLAY

Bilindiği gibi, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 10. maddesinin (a) bendi hükmüne göre vergiyi doğuran olay, malın teslimi veya hizmetin yapılmasıyla meydana gelmektedir. Malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi halinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesiyle de vergiyi doğuran olayın meydana geleceği, aynı maddenin (b) bendiyle hükme bağlanmıştır.

Öte yandan, Kanunun sözü edilen 10. maddesinin ( c ) bendi gereğince, kısım kısım mal teslimi veya hizmet yapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde, her bir kısımın teslimi veya bir kısım hizmetin yapılmasıyla da vergiyi doğuran olay meydana gelmektedir.

Bu hükümler karşısında hakediş belgesi düzenlenmek suretiyle kısım kısım yapılan işlerde, yapımı tamamlanarak hakediş belgesi düzenlenen her bir kısım için 10 gün içinde fatura düzenlenmesi ve katma değer vergisi beyan edilmesi gerekmektedir. Yapımı gerçekleşen ve hakediş raporuna bağlanan kısma ait bedel için farklı tarihlerde fatura düzenlenmek suretiyle matrahın bölünerek katma değer vergisi uygulanması mümkün değildir.Ayrıca teslim edilen mal ve hizmetler karşılığında bir Katma Değer Vergisi tahakkuk etmiyor ve dolayısıyle bu verginin indirim konusu yapılması söz konusu olmuyorsa, ayrıca fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus, hakediş belgesi düzenlenen işlerde vergiyi doğuran olayın, geçici hakediş belgesinin düzenlendiği anda değil, işi teslim alan taraf olarak, ihale makamınca, hakediş raporunun onaylandığı veya ita amirince tahakkuk müzekkeresi ile verile emrinin tanzim olunduğu tarihte gerçekleşeceğidir. Hakediş raporunun ihale makamınca onaylandığı tarihte yürülükte olan oran üzerinden katma değer vergisi hesaplanacağı tabiidir.

4.HAKEDİŞ BELGESİNDE YER ALAN KDV’NİN İNDİRİMİ

KDV Kanunu’nun 29/1. maddesi,mükelleflerin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, faaliyetlerine ilişkin olarak indirebilecekleri vergileri saymış,bunlardan önemlisi ve konumuzla ilgili olanı (a) bendinde yer alan “Mükelleflerin , kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisi”hükmüdür.

Aynı kanunun “İndirimin Belgelendirilmesi” başlıklı 34. maddesinde ise indirimin ancak alış faturası veya benzeri vesikalar ve gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmek ve bu vesikalar kanuni defterlere kaydedilmek şartıyla mümkün olabileceği yer almaktadır.

Fatura veya benzeri vesikalardan Vergi Usul Kanunu’nda yer alan vesikaları anlamamız gerektiği yine aynı kanunun 53. maddesinde yer almaktadır.

213 Sayılı Vergi Usul Kanun’nun 229. ve izleyen maddelerinde yer alan düzenlemelerde kayıtların tevsiki amacıyla düzenlenecek vesikalar yer almaktadır.Söz konusu vesikalar fatura, perakende satış vesikası, gider pusulası, müstahsil makbuzu ve serbest meslek makbuzu olarak düzenlenmiştir.Görüleceği üzere bu vesikalar içerisinde ise hakediş belgesi yer almamaktadır.

30.11.1984 tarih ve 18591 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri no’lu KDV Genel Tebliğinin X-USUL HÜKÜMLERİ bölümünde yer alan “benzeri vesika tabiri, Vergi Usul Kanununda düzenlenmemekle beraber, faturanın tüm unsurlarını taşıyan hakediş belgelerini de kapsamaktadır .”hükmü gereğince hakediş belgelerinin faturadaki bilgileri içermesi kaydıyla bu belgelere dayalı KDV indirimine izin verilmiştir.

Ancak, 01.08.1989 tarih ve 20239 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 34 Seri No’lu KDV Genel Tebliğinin A-HAKEDİŞ BELGELERİ ise, “Hakediş belgesi, Vergi Usul Kanununda düzenlenen bir belge olmadığından, hakediş belgesi düzenlenen işlerde katma değer vergisinin indirim konusu yapılabilmesi için bu tebliğin yayımı tarihinden itibaren ayrıca fatura düzenlenmesi ve bu faturada verginin gösterilmesi gerekmektedir.” denilerek 01.08.1989 tarihinden sonra düzenlenecek hakediş belgelerinde yer alan KDV’nin indirelemeyeceğini,bunun için ayrıca fatura düzenlenmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

5.SONUÇ

Taahhüt şeklinde yapılan inşaat ve onarım işlerinde, işi yapan açısından işin teslimini,işi yaptıran yönünden ise işin teslim alındığını gösteren ve içeriği her iki tarafça da kabul edilerek onaylanan bir belge olan hakediş belgesinde yer alan katma değer vergisinin mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesapladığı vergilerden indirilebilmesi için hakediş belgesinden ayrı olarak fatura düzenlemesi gerekir.Mükellefin hakediş belgesi yanında fatura düzenlemesi şartı,hakediş belgesinde yer alacak olan katma değer vergisinin indirilebilmesi içindir.Şayet hakediş belgesi düzenlenen işlerde teslim edilen mal ve hizmetler karşılığında bir katma değer vergisi tahakkuk etmiyor ve dolayısıyla bu verginin indirim konusu yapılması söz konusu olmuyorsa ayrıca fatura düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.

Kaynakça:

1.Arif Şimşek/Abdullah Tolu,”KDV’de İndirim”,Yaklaşım yay. Nisan 2002

2.3065 Sayılı KDV Kanunu

3. 30.11.1984 tarih ve 18591 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri no’lu KDV Genel Tebliği

4. 01.08.1989 tarih ve 20239 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 34 Seri No’lu KDV Genel Tebliği