Bilgili Denetim Denetim Güven İster
1- GİRİŞ
Sigortalılığı sona eren çalışanı ile ilgili olarak sigortalı işten ayrılış bildirgesi düzenleyerek Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) verilmesi, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun işverenlere/ilgililere yüklediği yükümlülüklerden biridir. Bu Kanun genelde yükümlülük yüklediği zaman, yükleniciye yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde müeyyide uygulamaktadır. Kanun yürürlüğe girdiği tarihte (2008/Ekim) (4/a) ve (4/c) kapsamındaki sigortalıların işyerinden ayrılmaları halinde işverenlere bu durumu SGK’ya bildirme yükümlülüğü vermiş ancak herhangi bir müeyyide belirtmemiştir. Ancak daha sonra 5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun[1] ile 5510 sayılı Kanunun 102 inci maddesine yeni bir bent eklenmiş ve (4/a) kapsamındaki sigortalılar (eski tabirle SSK’lılar) ile ilgili “İşten Ayrılış Bildirgesinin” verilmemesi halinde idari para cezası verileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu bağlamda yazımızda, sigortalılık niteliğini sona erdiren haller ile bu durumun SGK ya bildirilmesi ve bildirimin yapılmaması halinde uygulanacak idari para cezası hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
2- SİGORTALILIŞI SONA ERDİREN HALLER
Sigortalılık niteliğinin sona ermesinde genel kural, sigortalılık niteliği hangi hal ile başlamış ise bu halin sona ermesi ile kaybedilmesidir. Sigortalılık niteliğine göre sigortalılığın sona erme hallerini aşağıda detaylı olarak açıklamaya çalışacağız.
2.1 4/a (eski tabirle SSK) Sigortalılığın Sona Erme Hali, İşten Ayrılış Bildirimi ve Müeyyidesi;
2.1.1 Sigortalılığın Sona Erme Hali, Bildirim Yükümlüsü ve Bildirim Süresi;
4/a kapsamında sigortalılık hizmet akdinin varlığı ile ortaya çıkmakta olup hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren bu kapsamdaki sigortalılık sona ermektedir. Hizmet akdi sigortalının kendi isteği ile işyerinden ayrılması, işveren tarafından işine son verilmesi, ölüm vb gibi hallerde sona ermektedir.
İşten ayrılış, işverenler tarafından örneği Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde e-Sigorta ile Kuruma bildirilmesi gerekmektedir. Sigortalı işten ayrılış bildirgesine kaydedilen bilgiler, ayrıca ilgili aylık prim ve hizmet belgesinde de gösterilmesi gerekmektedir. Sigortalılık niteliğinin sona erdiği tarihten itibaren on günlük süre dolmadan aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş ise ayrıca sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilmesine gerek yoktur.
Naklen ve hizmet akdi sona ermeden aynı işverenin aynı ya da başka ünitede[2] tescil edilmiş diğer işyerinde çalışmaya başlayacak olan sigortalılar için işten ayrılış bildirgesi düzenlenmez.
5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesi gereği bazı sigorta kollarına tabi tutulan ve 4/a kapsamında sigortalı olarak değerlendirilen sigortalılardan;
a) Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların sigortalılığı çalışmalarının sona erdiği veya işlerine son verildikleri tarihten itibaren sona erer. Bu tarih, Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları Kurumunca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
b) 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, meslek liselerinde okuyanlar, yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrencilerin sigortalılığı eğitim veya öğretimlerinin/staj sürelerinin bittiği tarihten itibaren sona erer. Bu tarih, eğitim ve öğretim gördükleri kurumlarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
c) Harp malulleri ile 3713 veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalı çalışmalarının sona erdiği tarihten itibaren sona erer, bu tarih işverenlerince, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
d) Harp malulleri ile 3713, veya 2330 sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı bağlanmış olanlardan 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlardan uzun vadeli sigorta kollarına tabi olup bu sigorta kollarından çıkmak isteyenler hakkında isteklerine dair yazılı taleplerini takip eden ayın başından itibaren sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaya devam edilir, bu tarih işverenlerince, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
e) Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerin sigortalılığı, kursların bitiminden veya ayrıldığı tarihten itibaren sona erer. Bu tarih Türkiye İş Kurumunca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir. Ancak, Türkiye İş Kurumu tarafından 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneğinden yararlandırılan kişilerden ödeneğinin sona erdiği tarih bildirilenler için ayrıca, sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilmesi istenmemektedir.
2.1.2 (4/a) Kapsamındaki Sigortalılar İle İlgili Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi Verilmemesinin Müeyyidesi
5510 sayılı Kanun, ilk yürürlüğe girdiği tarihte (2008/Ekim) işverene, işyerinde çalıştırdığı sigortalının işyerinden ayrılması sonucu sigortalının ayrıldığı tarihi takip eden 10 gün içerisinde “sigortalı işten ayrılış bildirgesi” düzenleyerek SGK’ya verme yükümlülüğü getirmesine karşın bu belgenin verilmemesi veya geç verilmesi halinde herhangi bir müeyyide öngörülmemişti.
5838 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi ile 5510 Sayılı Kanunun 102 nci maddesine (j) bendi eklenerek “sigortalı işten ayrılış bildirgesi” verilmemesi halinde müeyyide uygulanması hüküm altına alınmıştır.
Buna göre hizmet akdine istinaden çalışanlardan sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirimlerin, süresi içinde ya da SGK’ca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Bu uygulama 1/8/2009 tarihinden itibaren geçerli olacaktır.
2.2 4/b (eski tabirle Bağ-Kur) Sigortalılığın Sona Erme Hali, İşten Ayrılış Bildirimi ve Müeyyidesi;
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi olanların sigortalılıkları faaliyetlerine son verdikleri tarih itibari ile sona erer.
2.2.1 Sigortalılığın Sona Erme Hali, Bildirim Yükümlüsü ve Bildirim Süresi,
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları aşağıda sayılan hallerde sona erer.
a) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri tarihte sona erer ve bu tarih ilgili vergi dairelerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
b) Gelir vergisinden muaf olanların sigortalılıkları esnaf ve sanatkar sicil müdürlüklerindeki kayıtlarının silindiği tarihte sona erer, bu tarih esnaf ve sanatkar sicil müdürlüklerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
c) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki gelir vergisinden muaf olanlardan, 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (k) bendi kapsamına girenlerin[3] bir önceki aya ait faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının Kanunla tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunu esnaf ve sanatkarlar odaları birliklerinden alacakları Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan muafiyet belgesi ile belgeleyerek on gün içinde Kuruma intikal ettirenlerin sigortalılıkları belgenin düzenlendiği tarihten, bu süreyi geçirenlerin sigortalılıkları ise belgenin SGK kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren sona erer ve bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
d) �zirket ortaklarından;
d.1) Kollektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları vergi mükellefiyetlerinin bittiği tarihte sona erer, bu tarih vergi dairelerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
d.2) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları bu görevlerinin bittiği tarihte sona erer, bu tarih, şirket yetkililerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
d.3) Limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının sigortalılıkları hisse devrine ilişkin alınan ortaklar kurulu kararı ile hissenin devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin ve devrin pay defterine işlendiği sayfanın birer suretlerinin birlikte ibraz edilmesi veya hisse devri ticaret sicil memurluğuna tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla ortaklar kurulu karar tarihi itibariyle sona erer, bu tarih sigortalılar ve şirket yetkililerince, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir.
e) İflasın açılmasına mahkemece karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi halinde mahkemenin karar tarihinde, sigortalının talebinin olmaması halinde ise mahkemece iflasın kapatılmasına karar verildiği tarihte sona erer, bu tarih sigortalılar ve şirket yetkililerince, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
f) Tasfiyenin açılmasına mahkemece karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi halinde mahkemenin karar tarihinde sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması halinde tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer, bu tarih ticaret sicil memurluğunca ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
g) Tasfiyesine şirketin ortaklar kurulu tarafından karar verilen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi halinde tasfiyenin başlanmasına karar verildiği tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması halinde ise tasfiyenin sonuçlandığına ilişkin tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca ve ticaret sicil memurluklarınca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
h) Münfesih duruma düşen şirketlerin ortaklarının sigortalılıkları sigortalının talebi halinde şirketin münfesih duruma düştüğü tarih itibariyle sona erer, bu tarih sigortalılarca, sigortalının talebinin olmaması halinde münfesih duruma düşen şirketin tasfiyesinin sonuçlandığına dair tasfiye kurulu kararının ticaret sicil memurluğunca tescil edildiği tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca ve ticaret sicil memurluklarınca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
ı) Mahkeme kararı ile iflasın, tasfiyenin açılmasına, ortaklar kurulu kararı ile tasfiyenin başlamasına veya münfesih duruma düşmesine karar verilen şirketlerin ortaklarından hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları çalışmaya başladıkları tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
i) Gelir vergisinden muaf olarak sigortalılıkları devam ederken hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları çalışmaya başladıkları tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
j) Köy ve mahalle muhtarlarının sigortalılıkları muhtarlık görevinin bittiği tarihte sona erer, bu tarih il ve ilçe mülki amirliklerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
k) Köy ve mahalle muhtarlarından Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrası (b) bendi kapsamında gelir vergisi mükellefi olanlar hariç, aynı zamanda hizmet akdi ile çalışmaya başlayanların sigortalılıkları çalışmaya başladıkları tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
l) Tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların sigortalılıkları tarımsal faaliyetin bittiği tarihte sona erer, bu tarih ziraat odalarınca, ziraat odası bulunmayan yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerince ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
m) 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamındaki tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, 5510 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi kapsamına girenlerin[4] bir önceki yıla ait tarımsal faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının Kanunla tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz katından az olduğunun ziraat odalarından, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde ise tarım il/ilçe müdürlüklerinden alacakları Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan muafiyet belgesi ile belgeleyerek on gün içinde SGK’ya intikal ettirilenlerin sigortalılıkları belgenin düzenlendiği tarihten, bu süreyi geçirenlerin sigortalılıkları ise belgenin SGK kayıtlarına intikal ettiği tarihten itibaren sona erer ve bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
n) Herhangi bir yabancı ülkede ikamet eden ve o ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayan veya ikamet esasına bağlı olarak o ülke sosyal güvenlik sistemine dahil olanların sigortalılıkları çalışmaya veya ilgili ülke sosyal güvenlik sistemine dahil oldukları tarihte sona erer, bu tarih sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
o) 6132 sayılı Kanuna tabi jokey ve antrenörlerin sigortalılıkları fiili çalışmalarının bittiği tarihte sona erer, bu tarih Türkiye Jokey Kulübü ve sigortalılarca, on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirilir
2.2.2 (4/b) Kapsamındaki Sigortalılar İle İlgili Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi Verilmemesinin Müeyyidesi;
4/b kapsamındaki sigortalıların sigortalılık halinin sona ermesi halinde bildirim yükümlülüğü ilgili kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere ve ayrıca sigortalılara verilmesine karşın sigortalıların kendileri bu yükümlülüğü yerine getirmemeleri halinde herhangi bir müeyyide uygulanmamaktadır. Çünkü 4/b kapsamındaki sigortalıların işten ayrılış bildirgesi ile ilgili bir yükümlülükleri olmayıp sigortalıların anılan belgeyi SGK’ya vermeleri ihtiyaridir.
Ancak söz konusu yükümlülüğü yerine getirmeyen ve yazımızın 2.2.1 bölümünün ilgili bentlerinde koyu ve altı çizili olarak belirtilen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere idari para cezası öngörülmektedir. Söz konusu cezai yaptırım 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesi (g) fıkrasında düzenlenmiştir.
Buna göre 4/b kapsamında sigortalılığı sona eren sigortalılar ile ilgili bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen (sigortalı işten ayrılış belgesini vermeyen) ilgili kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.
Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrası (b) bendi kapsamındaki sigortalılardan sigortalı işten ayrılış bildirgesini kağıt ortamında verenler için, sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi iki nüsha düzenlenir. Biri düzenleyen kuruluşta kalır, diğeri ilgili üniteye gönderilir. Sigortalıya, Kanunun 4 üncü maddesi birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılığının sona erdiği ilgili ünite tarafından yazı ile bildirilir.
2.3 4/c (eski tabirle memur-Emekli sandığı mensubu) Sigortalılığın Sona Erme Hali, İşten Ayrılış Bildirimi ve Müeyyidesi;
2.3.1 Sigortalılığın Sona Erme Hali, Bildirim Yükümlüsü ve Bildirim Süresi ;
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanların sigortalılıkları;
a) Ölüm halinde veya aylık bağlanmasını gerektiren hallerde, görev aylıklarının kesildiği tarihi takip eden aybaşından,
b) 5434 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesinde belirtilen yaş hadleri ile sıhhi izin sürelerinin doldurulması halinde ise bu süre ve hadlerin doldurulduğu tarihleri takip eden aybaşından,
c) Diğer hallerde ise görevden ayrıldıkları tarihten,
itibaren sona erer.
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendine tabi sigortalılar için düzenlenen “sigortalı işten ayrılış bildirgesi”, sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde işe giriş bildirgesini düzenlemekle yükümlü kamu idaresince e-Sigorta ile SGK’ya bildirilir
Sigortalıların malullük ve yaşlılık aylığı bağlanması taleplerinde emekliye sevk onayı yeterli olup, ayrıca işten ayrılış bildirgesinin düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır.
2.3.2 (4/c) Kapsamındaki Sigortalılar İle İlgili Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi Verilmemesinin Müeyyidesi;
4/c kapsamındaki kişiler için işten ayrılış bildirgesi vermekle yükümlü olan kişiler için idari para cezası düzenlenmemiştir.
3-SONUÇ
5510 sayılı Kanun, (4/a), (4/b) ve (4/c) kapsamındaki sigortalıların sigortalılık niteliklerin sona ermesi halinde ilgililere “sigortalı işten ayrılış bildirgesi” düzenleme ve en geç 10 gün içerisinde SGK’ya e-sigorta ortamında verilme yükümlülüğü getirmiştir. Yükümlülük sahipleri yazımızın içeriğinde detaylı olarak bahsedilmiştir. Bu yükümlülük verilmesine karşın 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiğinde (4/a) ve (4/c) kapsamındaki kişiler için işten ayrılış bildirgesi vermekle yükümlü olan kişiler için herhangi bir müeyyide öngörülmemiş olmakla birlikte, (4/b) kapsamındaki kişilerin işten ayrılmaya ilişkin bildirgelerini vermekle yükümlü olan ilgili kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişilere bu yükümlülüğü yerine getirmemeleri halinde her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarı kadar idari para cezası uygulanması hüküm altına alınmıştır. mülga 1479 sayılı Kanunla sigortalılığın sona ermesi sigortalıların ilgili kurumlardan alacakları onaylı belgelerin Kuruma ibrazı ile yapılmakta iken 5510 sayılı Kanunla bu yükümlülük bunları bildiren kurumlara ya da şirket yetkilerine verilmiştir.
5510 sayılı Kanunu 102 nci maddesine, 5838 sayılı Kanun ile yeni bir bent (birinci fıkraya j bendi eklenmiştir) eklenerek (4/a) kapsamında hizmet akdine istinaden çalışanlardan sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirimlerin, süresi içinde ya da SGK’ca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, 1/8/2009 tarihinden geçerli olmak üzere her bir sigortalı için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.
(4/c) kapsamındaki sigortalılar için işten ayrılış bildirgesi vermekle yükümlü olan kişilerin anılan belgeyi vermemeleri halinde herhangi bir müeyyide uygulanmamaktadır.
[1] 28/2/2009 tarih 27155 (Mükerrer) sayılı RG de yayımlanmıştır.
[2] Ünite: Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünü/Sosyal Güvenlik Merkezlerini ifade eder
[3] Bunlar, Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanladı.r
[4] Bunlar, Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardır.
