Özel Bina İnşaatlarında, SGK’ya Bildirilmesi Gereken Asgari İşçilik Miktarı Nasıl Hesaplanır?

I.GİRİŞ

5510 sayılı yasanın 85. maddesinde özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı, bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçiliğin bildirilmiş olup olmadığının Kurumca⁽¹⁾araştırılacağı belirtilmiştir.

İşin yürütümü açısından gerekli olan asgari işçilik miktarı, yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından tespit edilir.

Ancak Denetim yoluyla asgari işçilik tespiti uzun zaman almaktadır. İşlemlerin daha hızlı gerçekleşmesi açısından SGK tarafından araştırma (ön değerlendirme) uygulaması yapılmaktadır.

Özel bina inşaatlarında, İşveren dosyasının işlem gördüğü Sosyal Güvenlik Merkezi tarafından ön değerlendirme yapılmakta, yapılan ön değerlendirme sonucunda, yeterli işçilik bildirildiği tespit edilirse denetim yoluna gidilmeksizin işverene borcu yoktur (İlişiksizlik) yazısı verilmektedir. Yeterli işçiliğin bildirilmediği tespit edilirse, işverene tebligatlı bir yazı gönderilerek, çıkan fark prim tutarını ödeyip ödemeyeceği sorulmaktadır. İşverenin bu yazıya “çıkan fark işçilik tutarını ödemeyi kabul ediyorum, bu iş dolayısıyla müfettiş incelemesi yapılmasını istemiyorum”şeklinde yazılı cevap vermesi halinde, denetim yapılmaksızın çıkan fark prim borcunun da ödenmesi şartıyla ilişiksizlik belgesi verilmektedir. Tebliğ edilen fark prim borcunun kabul edildiğinin işveren tarafından beyan edilmemesi halinde ise SGK ya bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının tespit edilmesi amacıyla dosya denetime gönderilmektedir.

Özel bina inşaatlarında SGK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı, birim maliyet bedeli ile binanın yüz ölçümünün çarpılması sonucu bulunan tutara asgari işçilik oranının⁽²⁾ uygulanması sonucunda bulunmaktadır. Ön değerlendirme suretiyle yapılan hesaplamalarda asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanmaktadır.

Birim maliyet bedeli, her yıl Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilerek, Mimarlık Ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak ……Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğadıyla resmi gazetede yayınlanmaktadır.⁽³⁾

Asgari işçilik hesaplamasında birim maliyet bedelinin bulunması inşaatın yapımına başlandığı ve inşaatın bitirildiği tarihe göre farklılık göstermektedir.

Çalışmamızda özel bina inşaatlarında, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarının ne şekilde hesaplandığı izah edilecektir. Asgari işçilik hesaplaması yapabilmek için öncelikle binanın maliyetinin hesaplanması gerekir.

II. İNŞAATLARDA MALİYET HESAPLAMASI

1. Başladığı yıl biten inşaatlar için maliyet hesaplaması:

Yapımına başlandığı yıl biten inşaatlarda maliyet hesabı o yılın birim maliyet bedeli üzerinden yapılmaktadır.

Örnek 1- 5 Şubat 2010 tarihinde başlayan ve 20.12.2010 tarihinde tamamlanan 3. sınıf B grubunda bulunan 350 m² yüzölçümlü kaloriferli betonarme karkas bir konutun toplam maliyetini bulalım.

2010 yılı için 3B yapı sınıf grubunda bulunan yapının birim maliyet bedeli = 511 TL dir. Yani 1 m² inşaatın maliyeti 511 TL dir.

Toplam maliyeti =Yüzölçümü X Birim maliyet bedeli = 350 X 511 = 178.850 TL

2. Yapına 01.01.2003 tarihinden sonra başlanılan, başlanılan yıldan daha sonraki yıllarda tamamlanan inşaatlarda maliyet hesaplaması:

Yapımına başlandığı yıl tamamlanmayan, daha sonraki yıllarda tamamlanan inşaatların maliyeti hesaplanırken, bitirildiği yıldan bir önceki yılın birim maliyet bedeli üzerinden hesaplama yapılmaktadır.

Örnek 2- 2005 yılında yapımına başlanan ve 2010 yılında tamamlanan bir inşaat için 2009 yılı birim maliyet bedeli esas alınacaktır. 2010 yılında yapımına başlanan ve 2011 yılında tamamlanan bir inşaat için de 2010 yılı birim maliyetleri esas alınacaktır.

3. Yapımına daha eski yıllarda başlanılıp, 01.05.2004 tarihinden önce bitirilen bina inşaatlarında maliyet hesaplaması:

Yapımına daha eski yıllarda başlanılıp, 01.05.2004 tarihinden önce biten inşaatların maliyeti, inşaatın başladığı yıldan, bitirildiği yılın bir önceki yılına kadar olan yılların maliyet bedelleri toplanarak, maliyet bedeli dikkate alınan yıl sayısına bölünmesi suretiyle tespit edilmektedir.

Örnek 3- 1999 yılında başlayan ve 30.04.2004 tarihinde tamamlanan 3A yapı sınıf grubunda 300 m2 inşaatın maliyet hesabını yapalım.

İnşaatın maliyeti; 1999,2000,2001,2002 ve 2003 yıllarına ait birim maliyet bedellerinin aritmetik ortalamasının inşaatın yüzölçümü ile çarpılması suretiyle bulunacaktır.

Birim maliyet :(60,55+99,90+123,00+202,95+264,00) / 5 = 750,40 / 5 = 150,08 TL

Toplam Maliyet : 150,08 X 300 = 45.024,00 dir.

4. Yapımına 2003 den önce başlanıp 30.04.2004 tarihinden sonra bitirilen inşaatlarda asgari işçilik hesaplaması:

Yapımına 2003 yılından önce başlanılıp, 30.04.2004 tarihinden sonra biten inşaatlar için maliyet hesaplaması, 01.05.2004 tarihinden önceki ve sonraki sürede yapılan uygulamalar dikkate alınarak, ayrı ayrı hesaplanacak, bu suretle bulunan iki ayrı birim maliyet bedelinin aritmetik ortalamasının alınması ve binanın yüzölçümü ile çarpılması suretiyle hesaplanacaktır.

Örnek 4 – 1999 ile 2005 yılları arasında yapılan ve 3. sınıf A grubunda bulunan 3000 m² yüzölçümündeki bir binanın birim maliyet bedeli ve toplam maliyet tutarını bulalım.

Bu durumdaki inşaatın birim maliyeti:

1. adım : 30.04.2004 öncesi hesaplama

(1999Mb + 2000Mb + 2001Mb + 2002Mb)/4

= (60,55 + 99.90 + 123,00 + 202,95) / 4 = 486,40 / 4 = 121,60.-TL

2. adım : aritmetik ortalama

(121,60 + 283,00 ) / 2 = 404,60 / 2 = 202,30-TL (1 m² inşaatın maliyeti)

İnşaatın Toplam maliyeti : 202,30 X 3000 = 606.900,00 TL dir.

III. SGK’YA BİLDİRİLMESİ GEREKEN ASGARİ İŞÇİLİK MİKTARININ HESAPLANMASI

Binaların maliyet hesabından sonra, SGK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı hesaplanır. Asgari işçilik miktarı, inşaatın toplam maliyetiyle, belirlenen asgari işçilik oranının çarpılması sonucunda bulunmaktadır. Ön değerlendirme suretiyle yapılan hesaplamalarda asgari işçilik oranının % 25 eksiği uygulanmaktadır.

Örnek 5 – 1. örnekte toplam maliyeti hesaplanan 350 m² inşaat için SGK’ya bildirilmesi gereken en az işçilik tutarını hesaplayalım.

Betonarme Karkas bina için Asgari işçilik oranı % 9 dur. Ön değerlendirmede % 25 eksiği alınacağından % 6,75 üzerinden hesaplama yapılacaktır.

Formül: Asgari işçilik tutarı = Toplam maliyet X Asgari işçilik oranı

Asgari işçilik tutarı = 178.850 X % 6,75 = 12.072,38 TL dir.

Bu inşaat için en az 12.072,38 TL işçilik bildirilmiş olması halinde SGK’dan ilişiksizlik belgesi alınabilecektir. (İşçilik miktarı, ödenecek prim tutarı olmayıp, Sigorta primine esas kazancı ifade etmektedir. Yani işçilere ödenen brüt ücretlerin toplamıdır.)

Örnek 6 –4. örnekte verilen inşaatın asgari işçilik tutarını hesaplayalım.

Binanın toplam maliyeti 606.900,00 TL olarak hesaplanmıştır.

Asgari işçilik tutarı = 606.900 X % 6,75 = 40.965,75 TL dir.

3000 m² lik 3A yapı sınıf grubunda bulunan bu inşaat için en az 40.965,75 TL sigorta primine esas kazanç bildirilmiş olması durumunda ilişiksizlik belgesi alınabilecektir.

Örnek 7 –2006 yılında yapımı başlayan ve 2010 yılında tamamlanan 3B yapı sınıf grubunda bulunan 400 m² yığma inşaat için SGK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı ne kadardır?

İnşaatın yapımına 2006 yılında başlanılmış olması ve 2010 yılından tamamlanmış olması nedeniyle 2009 yılı birim maliyeti (498,00 TL) üzerinden toplam maliyet bulunacaktır.

İnşaatın yığma olması nedeniyle % 12 olan asgari işçilik oranı hesaplamaya esas alınacaktır. % 12 nin % 25 eksiği % 9 dur.

Toplam maliyet = 400m2 X 498 TL = 199.200,00 TL

Asgari işçilik miktarı = 199.200 X %9 = 17.928,00 TL

IV. SONUÇ YERİNE

Özel bina inşaatlarında SGK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının hesaplanması için öncelikle inşaatın yaklaşık maliyetinin hesaplanması gerekir. Bulunan toplam maliyet bedelinin, asgari işçilik oranı ile çarpılması sonucunda Kuruma bildirilmesi gereken en az işçilik miktarı bulunur.

Kurumca araştırma (ön değerlendirme) yapılırken, faturalı ödemeler dikkate alınmaz. Bunun yerine asgari işçilik oranından % 25 indirim yapılır. Yani asgari işçilik oranı % 9 olan bir inşaat için hesaplama yapılırken, % 9 oranının % 25 eksiği (% 6,75 i) üzerinden hesaplama yapılır.

Araştırma işlemi inşaat tamamen bittikten sonra yapılır. Zorunlu hallerde inşaat bitmeden de asgari işçilik hesabı yapılabilir. Bu durumda inşaatın biten kısımları bitmeyen kısımlarına oranlanarak inşaatın yapılan kısmı için bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarı hesaplanır. Yapılan kısmının bulunmasında Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği⁽⁴⁾ ekinde bulunan EK.11 den faydalanılır.

İnşaatın ruhsatında belirtilen yapı sınıf grubu ile, Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen listede kayıtlı yapı sınıf grubunun farklı olması durumunda, asgari işçilik hesabında göz önüne alınacak yapı sınıf grubu Kontrol Memurlarınca yapılan tespite istinaden Sosyal Güvenlik Merkezince belirlenir. Kontrol Memurunun yaptığı tespite istinaden Sosyal Güvenlik Merkezince belirlenen yapı sınıf grubuna işveren tarafından itiraz edilmesi durumunda, yapının sınıf ve grubu SGK Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca karara bağlanır.

Kurum gerekli durumlarda işverenden inşaatın başlama ve bitiş tarihlerini resmi belgelerle kanıtlamasını isteyebilir.

Yeterli işçilik bildiriminin yapıldığı anlaşılan özel bina inşaatları ile ilgili olarak işverenlere ilişiksizlik belgesi verilir. Ancak, Kurumca şüphe duyulması halinde, yeterli işçilik bildirimi yapılmasına rağmen ilişiksizlik belgesi verilmeden önce yada verildikten sonra, inşaat ile ilgili denetim yaptırılabilir. İnşaattan kadın sigortalı bildirimi yapılması, küçük yaşta sigortalı bildirimi yapılması, bildirilen sigortalı sayısının az olması vb. gibi durumlar şüphe sebebidir.

Aşağıda en çok karşılaşılan yapı sınıf ve gruplarının 1994-2010 yılları arasındaki maliyet bedelleri ile bina inşaatlarına ait asgari işçilik oranları ek olarak verilmiştir.

Yıllar itibariyle inşaatların bazı yapı sınıf gruplarına göre birim maliyet bedelleri⁽⁵⁾ :

Özel Bina inşaatlarına ait işçilik oranları ⁽⁶⁾ :

(1). Yazıda geçen “Kurum” ibaresi ile Sosyal Güvenlik Kurumu ifade edilmektedir.

(2). Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ 12.05.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır.

(3). 2010 yılına ait Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ 01.04.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır.

(4). Adı geçen yönetmelik 12.05.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanmıştır.

(5). Mimarlık Ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkında Tebliğ her yıl :Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca Resmi gazetede yayınlanmaktadır.

(6). Diğer oranlar için 12.05.2010 tarihli resmi gazetede yayınlanan Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğe bakınız.