I-PAY SENETLERİNİN DEVRİ  VE KISITLAMALAR

I-GİRİŞ

Piyasada,ortaklık hakkının temsili için ,pay,ortaklık,hisse gibi tabirler kullanılarak, şirket kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında Ticaret Siciline kaydıyla kendiliğinden oluşan senetler,pay senedi olarak nitelendirilmiştir..

TTK nın 484 madde gerekçesinde de kanuni tabir olarak,hisse senedi yerine “Pay senedi” tabiri kullanılarak duruma açıklık kazandırılmıştır.

Pay senetleri; satış, bağış, rehin, trampa, miras, intifa, alım, şufa, vefa gibi payların devri hukuki işlemlere tabi olabilir

Bir hakkın kullanılması açısından,pay senetlerinin devri ,ortaklık ilişkileri açısından büyük önem arzetmektedir.Bu nedenle pay senetlerinin türlerine göre, online essay writing servicedevir şartları bu yazımızın konusunu oluşturmuştur.

 

1.YTTK Md 499-Pay Defteri ve özellikli durumlar:

Şirket senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerini ad, soyad, unvan ve adresleriyle pay defterine kaydeder.

Payın usulüne uygun olarak devredildiği veya üzerinde intifa hakkı kurulduğu ispat edilmediği sürece, devralan ve intifa hakkı sahibi pay defterine yazılamaz.

Şirket, kaydın yapıldığını pay senedine işaretler.

Şirketle ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir.

Merkezi kayıt kuruluşu tarafından kayden takibi yapılan nama yazılı paylara ilişkin Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ile ilgili diğer düzenlemeler saklıdır.

2--Nama Yazılı Senetler

Belli bir kişinin adına yazılı olup da onun emrine kaydını içermeyen ve kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan kıymetli evrak nama yazılı senet sayılır. (TTK 654)Pay senetleri,şirket tarafından,gerekli güvenlik önlemi alınmak şartıyla,aşağıdaki bilgileri içerecek şekilde serbestçe basılabilir.(TTK 487)

Şirketin Unvanı:

Sermaye Tutarı:

Kuruluş Tarihi:

Kuruluştaki Sermaye Tutarı:

Pay Senetlerinin Tertibi:

Tescil Tarihi:

Senedin Türü:

İtibari Değeri:

Kaç Payı İçerdiği:

Pay senetleri İmzaya yetkili en az iki kişi  tarafından imzalanmalı ve sahtekârlığı önleyecek güvenlik önlemli baskı yapılmalıdır.

 

2.1–Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri .

Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilir.

Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir

YTTK 490. maddesine göre esas sözleşmede sınırlayıcı hüküm yoksa, serbestçe devredilebilir.

 

Mülkiyet veya sınırlı ayni hak kurulması amacıyla kıymetli evrakın devri için her halde senet üzerindeki zilyetliği devri şarttır.

Bundan başka emre yazılı senetlerde ciroya, nama yazılı senetlerde yazılı bir devir beyanına gerek vardır. Bu beyan kıymetli evrakın veya ayrı bir kağıdın üzerine yazılabilir.

Kanun veya sözleşme ile başkalarının bu arada, özellikle borçlunun da devre katılmaları zorunluluğu öngörülebilir.

YTTK 647. maddesine göre kıymetli evrakın devri, zilyetliğin devri ile olur. Ancak nama yazılı senetlerde yazılı beyan aranır. Yine nama yazılı senetlerde ciro ile devir benimsenmiştir.

Bedeli tamamen ödenmemiş pay senetleri ancak şirketin onayı ile devredilebilir. Şirket alıcıyı ödemede yeterli görmez ise, teminat isteyebilir. Teminat verilmezse onayı reddedebilir. Ancak pay defterine kaydedilen alıcı geri kalan pay bedelini ödemekle yükümlüdür. Yani bu durumda devreden borçtan kurtulur.

Şirket 2 yıl içinde iflas ederse, ya da devreden haktan yoksun olursa, devredenin sorumluluğu devam eder.

Payı devralan kimse ciro ile zilyetliği devredilen senedin şirkete ibrazı, yönetim kurulunca devrin incelenmesi, uygun bulunması halinde pay defterine kaydedilmesi ve senet üzerine gerekli kaydın yapılması gerekir. Usulüne uygun olmayan pay devirlerinden yönetim kurulu sorumludur.

2.1.1–Esas Sözleşmeyle Sınırlama(TTK 492)

Esas sözleşme, nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebilir.

Bu sınırlama intifa hakkı kurulurken de geçerlidir.

Şirket tasfiyeye girmişse devredilebilirliğe ilişkin sınırlamalar düşer

YTTK’nın 418. maddesine göre nama yazılı pay senetlerinde sınırlama getirilebilir. Hamiline yazılı olanlarda getirilemez. Bağlam hükümlerine örnek, 10 yıl ya da süresiz devredilmeyeceği, belirli bir mesleğe tabi olması gibi,örnekler verilebilir.

Bağlam hükümlerine tabi olmak şartıyla devir yapılabilir. Hükümlere uymuyorsa, pay sahipliği kazanılamaz, pay defterine kayıt yapılır.

2.1.2-YTTK Md 493-Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Payların devrinde sınırlamalar

 TTK 493  maddesi gereğince devir işlemlerine belirli sınırlamalar getirilmiştir.Madde gerekçesinde de açıklandığı gibi bu hususlar aşağıda  fıkralar halindeaçıklanmıştır.

1.fıkra

 Şirket borsaya kota edilmemiş payların 2 sebeple devrine onay vermeyebilir.

1-Esas sözleşmede haklı bir sebebe dayanarak,

2-Devreden kişiye, devredilen payları kendine, pay sahiplerine veya üçüncü kişilere gerçek değeri ile almayı önererek.

Bu hususların anlam kazanabilmesi için,maddenin tüm fıkralarını birlikte değerlendirmek gerekmektedir.. Bunun için iki kural vardır.

1.nci kural

Anonim şirket her türlü haklı sebebi ana sözleşmesine koyamaz. Haklı sebep 2.nci fıkrada belirtilen, kanunen belirtilmiş kategorilerden birinde olmalıdır.

Haklı sebep kanunun gösterdiği kategorilerden biriyle somutlaştırılmalıdır.

2.nci kural

Red sebebi pay senetlerinin hukuki devri için geçerlidir.Kanuni devir geçiş hallerinde uygulanır. Yani şirketinin onay vermemesi halinde devir geçersiz olur.Bu durum,Anonim şirkete, devre konu olan pay senetlerinin gerçek değeri ile satın alınması, haklı sebep yanında uygun görmediği devirlerden de kurtulabilme imkânı sağlar.

Kişisel unsurların öne çıktığı AŞ’lerde; Aile Anonim Şirketi, Tek Kişilik Şirket, Kapalı A.Ş, İki Gruptan Oluşan Şirket ,şirketin yabancılaşmasını önlemek amaçlıdır. Bunun için esas sözleşmeye hüküm koymaya gerek yoktur.

Anonim şirketin pay sahiplerinin hisselerini satın alması için 379 ve talciben şartlara uyması şart değildir. (381 de geçerli)

Pay sahipleri ile üçüncü kişilere alması içinde sınırlama ve şart yoktur.Kendi hesabına aldıkları geçicidir, hemen satılmalıdır.Payların değeri,gerçek değer yada kapital değerdir.Gerçek değer aktiflerinin olası satış değeri,Kapital değeri,İşletmenin tüm varlıklarının değeri (Özvarlık)tır.

2.nci Fıkra;

Haklı sebep kanunda 3 kategoride toplanmıştır. Ama bununla sınırlı değildir.

1-     Pay sahiplerinin çevresinin bileşeni

2-     Şirketin konusu

3-     İşletmenin bağımsızlığı

3.ncü Fıkra;

A.Ş payı devralanın bir beyanını almak isteyebilir. Bu durumda devralan açıkça bu payları kendisinin aldığını başkaları adına almadığını beyan etmelidir. Eğer beyanın doğru olmadığı anlaşılırsa 500 md. ye göre mahkeme kararı olmadan pay defterlerinden silinebilir. Bunun için yönetim kurulu beyanı yazılı olmalıdır.

4.ncü Fıkra;

Paylar;

Miras, mirasın paylaşımı eşler arası mal rejimi cebri icra gibi hallerde şirket payları gerçek değeri üzerinden almayı istemesi halinde onayı reddebilir. Burada amaç AŞ’nin payları alması için öngörülmüştür.

5.nci Fıkra;

Devralan gerçek değerin şirket merkezinin bulunduğu Asliye Ticaret Mahkeme’sinin belirlemesini isteyebilir. İhtilafların önlenmesi için bu hüküm getirilmiştir.

6.ncı Fıkra;

Devralan değerin öngörüldüğü tarihten itibaren 1 ay içinde itiraz etmezse şirketin devralma önerisini kabul etmiş sayılır.

7.nci Fıkra

Bu maddede öngörülmeyen her husus devrin ağırlaştırılmasıdır.

1-Devir için onay verilmezse, tüm haklar devredende kalır.(494)

2-Miras mirasın paylaşımı, eşler arası mal paylaşımı ve icra yoluyla iktisapta mal varlığına ilişkin haklar derhal, oy hakları ve ganel kurula katılma, onaydan sonra devralana geçer.

3-Şirket onaylama isteminden itibaren 3 ay geçtiği halde reddetmemişse onay verilmiş sayılır.

2.2–Bedellerin Tamamı Ödenmemiş Nama Yazılı Paylar

Bedeli tamamen ödenmemiş bulunan nama yazılı bir payı iktisap eden kimse, pay defterine kaydedilmekle şirkete karşı geri kalan pay bedelini ödemekle yükümlü olur.

Şirketin kurulması veya esas sermayenin artırılması sırasında iştirak taahhüdünde bulunan kimse, payını başkasına devrettiği takdirde, bedelin henüz ödenmemiş olan kısmı kendisinden istenemez; meğer ki, şirketin kuruluşu veya esas sermayenin artırılması tarihinden itibaren iki yıl içinde şirket iflas etmiş ve payı iktisap eden kimse paydan doğan haklardan yoksun bırakılmış olsun.

Payını devreden kimse ikinci fıkra hükmüne tabi değilse, iktisap edenin pay defterine kaydedilmesiyle borçlarından kurtulmuş olur.

YTTK 501. maddesine göre şirket kuruluştan ya da sermaye artırımından itibaren 2 yıl içinde iflas ederse, yeni alıcı paydan doğan haklardan mahrum kalırsa, payın ödenmeyen kısmından devreden sorumludur.bozmayacak değerden olmalıdır.

3-Hamiline Yazılı Pay Senetleri

Senedin metninden veya şeklinden, hamili kim ise o kişinin hak sahibi sayılacağı anlaşılan her kıymetli evrak, hamile veya hamiline yazılı senet sayılır.

Mahkeme kararıyla ödenmeden menedilen borçlunun ödemesi geçerli olmaz.

YTTK’nın 658. maddesine göre senedin metninden veya şeklinden hak sahibi sayıldığı anlaşılan senet, hamiline senettir.

Hamiline yazılı senet sahibinin adı soyadı olmaz. Senedi elinde bulunduran kişi şirkette pay sahibidir.

Pay senetleri, hamiline veya nama yazılı olur.

Bedelleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamiline yazılı pay senetleri çıkarılamaz. Bu hükme aykırı olarak çıkarılanlar geçersizdir. İyiniyet sahiplerinin tazminat hakları saklıdır.

YTTK’nın 484. maddesine göre bedeli tamamen ödenmemiş paylar için hamiline yazılı senetler çıkarılamaz. Bu hükme aykırı çıkarılan senetler hükümsüzdür.

3.1–Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devri

Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.

YTTK’nın 489. maddesine göre hamiline yazılı senetlerin devri, zilyetliğin devri ile mülkiyetin karşı tarafa geçmesi ile olur. Yani senedin karşı tarafa teslimi ile gerçekleşir.

Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir.

YTTK’nın 490. maddesine göre nama yazılı senetler için devrin sınırlandırılabileceği ancak benzer hükmün hamiline yazılı senetlerde getirilemeyeceği anlaşılmaktadır.Pay defterine kaydedilmelerine gerek yoktur. Ancak seri numaraları yazılabilir.

 

4–TTK Md 485- Hisse senetlerinin,dönüştürülmesi

Esas sözleşmede aksi öngörülmemişse, payın türü dönüştürme yolu ile değiştirilebilir. Dönüştürme esas sözleşmenin değiştirilmesi ile yapılır. Dönüştürmenin kanunen öngörüldüğü hallerde yönetim kurulu gerekli kararı alarak derhal uygular ve bunun esas sözleşmeye yansıtılması girişimini hemen başlatır.

Nama yazılı pay senetlerinin hamiline yazılı pay senetlerine dönüştürülebilmesi için payların bedellerinin tamamen ödenmiş olması şarttır.

YTTK’nın 410/8. maddesine göre senetler yönetim kurulu kararı ile nevi değiştirilebilir.

Yabancı sermayeli şirketler, pay devri gerçekleştikten sonra 1 ay içinde Hazine Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne bildirilmelidir.

Ayni sermaye konulmak suretiyle oluşan hisselerin devri 2 yıl dolmadan yapılamaz.

Bir şirketin başka şirketi devralması yoluyla oluşan hisseler 2 yıl geçmeden devredilemez. Şirket birleşmeleri de bu hükümdendir.

Nevi değişikliğinde 2 yıl yasak yoktur.

Senetlerin sahibinin rızası olmadan (çalınma ve doğal afet gibi) elden çıkması durumunda iptal davası açılarak, şirketten yeni senet istenmelidir.

Hisse senedi olmadığı durumlarda devir işleminde Ticaret sicil memurluğu; imzaları noterden tasdik edilmiş devir sözleşmesi ve yönetim kurulu kararının noter tasdikli örneğini istenmektedir.

5-S O N U Ç:

Şirket ortaklığını temsil eden tek önemli belge pay senetleridir.Bu nedenle  pay senetlerinin devri,devri kısıtlayan hükümler ve pay sahiplerinin  hak ve yükümlülüklerinin bilinmesi çok önemlidir..Ayrıca şirketler açısından da ortaklık ilişkileri ve şirket yapısının korunması açısından 6102 sayılı TTK nun pay senetlerinin devir hükümlerinin iyi bilinmesi gelecekteki ihtilafları önleme açısından büyük önem arz etmektedir.

 

RAFET KALKAN

Sorumlu Ortak Başdenetçi