Bilgili Denetim Denetim Güven İster
A-ÖZET
Sosyal güvenlik sistemimiz içerisinde uzun vadeli sigorta kolları olarak bilinen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminin işveren hissesinden beş puanlık indirim teşviki ile ilgili yasa hükmü, 2008/Mayıs ayında 5763 sayılı Kanunun 24. maddesi ile kabul edilerek 5510 sayılı Kanunun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına (ı) bendi olarak eklenmiştir.
Yıllardır Sosyal Güvenlik Kurumları, ( tek çatı olmadan önce Bağ-Kur ve SSK), kendilerine ve/veya işyerinde hizmet akdine istinaden çalıştırdıkları sigortalılara ait, süresi içerisinde ödenmeyen sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, sosyal yardım zammı ve bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ile ilgili olarak farklı zamanlarda “prim alacakların yeniden yapılandırılması” adı altında veya kamuoyunda “prim affı” olarak bilinen kanunlar ile borçlu işverenlere ödeme kolaylıkları sağlamıştır. Ancak bu yapılandırmalar, süresi içerisinde prim vb kurum alacaklarını ödemeyen işverenleri ve kişileri rahatlatırken, yasal süresi içerisinde Kanuni yükümlülüklerini yerine getirenler açısından kırgınlıklara neden oluyor adeta cezalandırıldıklarını düşünüyorlardı.
Ülkenin ekonomik şartları dikkate alınarak prim ödeme zorluğu çeken vatandaşlar adına kolaylık sağlanması gerektiğini düşünsek bile yasal süresi içerisinde ödemelerini yapan işverenlerinde ödüllendirilmesi gerektiği kanaatindeydik. Nihayet bu durum 5763 sayılı yasa ile dikkate alınmış ve borçlarını Sosyal Güvenlik Kurumuna zamanında ödeyen işveren için, beş puanlık işveren hissesi sigorta primi indirim teşviki yasalaşarak 01.10.2008 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Bu yazımızda %5 puanlık prim indirimin kapsamı, yararlanma şartları vb gibi konular hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
B- BEŞ PUANLIK PRİM İNDİRİM
5763 sayılı İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun[1][1] 24 üncü maddesi ile, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına, (ı) bendi olarak eklenen bendde; “Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, bu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanır. İşveren hissesine ait primlerin Hazinece karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumuna vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, Sosyal Güvenlik Kurumuna prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile 29/7/2003 tarihli ve 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununa ve 22/2/2006 tarihli ve 5458 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile diğer taksitlendirme ve yapılandırma Kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler bu tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır. Bu fıkra hükümleri Kamu idareleri işyerleri ile bu Kanuna göre sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz. Hazinece karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz. Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır. Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığıtarafından müştereken belirlenir.” Hükmünün 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmesi ile yükümlülerin primlerini yasal süresi içerisinde ödenmesi teşvik edilmiştir.
Kanunun metninden de anlaşılacağı üzere beş puanlık indirim, uzun vadeli sigorta kolu olan malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları priminin işveren hissesinden yapılacaktır. Peki malullük yaşlılık ve ölüm sigortası prim oranı kaçtır? Ne kadarı işveren tarafından karşılanmaktadır.? 5 puanlık indirim kim tarafından SGK’ya ödenecektir? Bu sorulara cevap arayalım.
5510 sayılı kanunun 81 inci maddesinde prim oranlarının ne kadar olacağı hüküm altına alınmıştır. Anılan maddede malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranının, prime esas kazancın %20 si olduğu bunun ’i işveren , %9’unun ise sigortalı hissesi olduğu belirtilmiştir. Bu durumda 5 puanlık indirim işveren hissesi olan kısımdan düşülmesi gerekmektedir. İşveren beş puanlık prim indiriminden yaralanması halinde malüllük yaşlılık ve ölüm sigorta kolundan %6’lık kısmı ödemekle yükümlü olacaktır. Eğer işveren işyerinde fiili hizmet zammına tabii sigortalı çalıştırıyor ise bu fiili hizmet zammından dolayı anılan sigorta koluna ilave edilen her puan işveren hissesine ilave edilecek ve işverenler tarafından ödenecektir. Malullük yaşlılık ve ölüm sigorta kollarından yapılan 5 puanlık prim indirimi HAZİNE tarafından karşılanacaktır.
Bu %5’lik oran her nekadar %20 oranın içerisinde küçük bir indirim görüntüsü verse de matrah üzerinde düşünüldüğünde önemli bir indirim teşviki olduğu ortaya çıkacaktır. Şöyle ki 4/a kapsamında sigortalı çalıştıran ve çalıştırdığı sigortalıların prime esas kazanç toplam matrahı 50.000,00YTL olan işverenin ödeyeceği malüllük yaşlılık ve ölüm sigortası primi sigortalı hissesi dahil 10.000,00.-YTL dir. Bunun 4.500,00.-YTL’si sigortalı hissesi geri kalan 5.500.-YTL’lik kısmı ise işveren hissesidir. İşveren beş puanlık indirimden yararlandığı takdirde 5.500YTL’nin 3.000YTL’sini ödeyecek ve 2500 YTL’lik bir indirim söz konusuolacaktır. Örnekten de anlaşılacağı üzere beş puanlık indirim çok önemli ve ciddi bir teşvik uygulamasıdır. Diğer işveren hissesi sigorta primi teşvik uygulamalarından ayıran özelliği ise diğer prim teşvikleri, belirli kriterlere (özürlü, belirli yaş aralığında çalıştırma, belirli sayıda sigortalı çalıştırma vb gibi) göre yada süre kısıtlaması yapılmasına karşın beş puanlık işveren hissesi sigorta primi indiriminde herhangi bir süre kısıtlaması yapılmamıştır. Yani aşağıdaki ayrıntılı olarak açıklayacağımız şartların taşınması halinde süreye bağlı kalınmaksızın işverenler bu sigorta primi işveren hissesi prim indirimi teşvikinden yararlanabileceklerdir.
C- 5 PUANLIK İNDİRİMDEN YARARLANMA USUL VE ESASLARI;
Beş puanlık indirimden aşağıdaki şartların birlikte sağlanması halinde uygulanacaktır.
1) İşverenlerin Özel Sektör İşvereni Olması ve (4/a) kapsamında sigortalı çalıştırması,
2) Aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma yasal süresi içinde verilmesi
3) İşveren hissesi (Hazinece karşılana tutar hariç) ile sigortalı hissesine düşen sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesi
4) İşverenin, Kuruma Borcunun Bulunmaması Veya Diğer Kanunlara Göre Yapılan Tecil ve Taksitlendirmelerinin Devam Etmesi
Gerekmektedir.
5 puanlık indirimden yararlanmak amacıyla bu şartların yerine birlikte getirilmesi gerekmekte olup anılan şartların her birinin açıklamaya muhtaç olması nedeniyle aşağıda bunlarla ilgili izahat yapılmıştır.
C-1 İşverenlerin Özel Sektör İşvereni Olması ve (4/a) kapsamında sigortalı çalıştırması,
Beş puanlık prim indirimden, 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında (SSK’lı) sigortalı niteliğine haiz sigortalı çalıştıran işverenler yararlanmaktadır. Burada önemli nokta işverenin ÖZEL SEKTÖR işyeri işvereni olmasıdır. Kamu işyerine ait işyerleri 5510 sayılı yasanın 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı çalıştırsalar dahi bu indirimden yararlanma imkanları bulunmamaktadır. Ayrıca harp malulleri ile 3713[2][2] ve 2330[3][3] sayılı kanunlara göre vazife malullüğü aylığı alanlardan kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalıştıran özel işyeri işverenleri ile özel bina inşaatı ile ihale konusu işyeri işverenleri de çalıştırdıkları (4/a) kapsamındaki sigortalılardan dolayı da beş puanlık indirimden yararlanabileceklerdir.
C-2 Aylık Prim Ve Hizmet Belgesinin Kuruma Yasal Süresi İçinde Verilmesi;
Beş puanlık indirimden faydalanmak isteyen özel sektör işyeri işverenleri, beş puanlık prim indirimin yapılacağı aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesini yasal süresi içerisinde kuruma vermek zorundadır. Aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi, 1 ila 30 arasında ücret alan sigortalıları çalıştıran özel sektör işyeri işverenleri için, aylık prim ve hizmet belgesinin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23 üne kadardır. 15 ila takip eden ayın 14 arasında ücret alan sigortalıları çalıştıran özel sektör işyeri işverenler için ise belgenin ilişkin olduğu dönemi izleyen ayın 7 sidir. Yani burada bilinmesi gerekli husus ay/dönemin sonundan itibaren aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi 23 gündür. Son günün tatile rastlaması halinde belgenin verilme süresinin son günü 23 üncü günü izleyen ilk işgünüdür. Belgenin yasal süresi dışında verilmesi halinde bu haktan yararlanma imkanı bulunmamaktadır.
Beş puanlık indirimden yararlanmak amacıyla aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içerisinde verilmesi esnasında dikkat edilecek en önemli husus belge verilme aşamasında Kanun türünün 5510 olarak seçilmesidir[4][4]. Eğer kanun türü seçilmeden belge Kuruma gönderilmiş ise işverenler bu indirimden faydalanamayacaklardır.
C-3 İşveren Hissesi (Hazinece Karşılanan Tutar Hariç) İle Sigortalı Hissesine Düşen Sigorta Primlerinin Yasal Süresi İçinde Ödenmesi;
İndirimden yararlanmanın şartlarından bir diğeri, işveren tarafından verilen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş prim borçlarının ( işveren hissesinin hazinece karşılanacak kısmı hariç) tamamının yasal süresi içerisinde ödenmesi gerekmektedir. Primler, ilişkin olduğu ayı takip eden ay/dönemin sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kurumuna ödenmesi gerekmektedir. Belirtilen bu primlerin kısmen veya tamamen ödenmemesi veya yasal ödeme süresi geçtikten sonra ödenmesi halinde bu haktan yararlanılamayacaktır. Ayın 1 ila 30 arasındaki çalışmaları nedeniyle ücret alan sigortalılara ait primler en geç takip eden ayın sonuna kadar, 15 ila ertesi ayın 14 ü arasındaki çalışmaları nedeniyle ücret alan sigortalılara ait primler ise takip eden ayın 14 üne kadar ödenmesi gerekmektedir.
C-4 İşverenin, Kuruma Borcunun Bulunmaması Veya Diğer Kanunlara Göre Yapılan Tecil ve Taksitlendirmelerinin Devam Etmesi;
Beş puanlık indirimden yaralanmanın diğer ve son şartı da işverenin Kuruma muaccel borcunun bulunmamasıdır. Bu borçlar sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı olup en geç ilgili ayın prim ve hizmet belgesinin verileceği günden önce ödenmesi gerekmektedir. İşverenlerin 1YTL ve üzerinde borcunun bulunması halinde indirimden yararlanması söz konusu olmayacaktır. İşverenin beş puanlık indirimden yararlanabilmesi amacıyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcunun olup olmadığı kontrol edilirken işverene ait aynı ünitede yada farklı ünitelerde işlem gören işyerlerinin tümü birlikte değerlendirilmeyecek, her bir işyeri ayrı ayrı değerlendirilecektir. Birden fazla işyeri olan aynı yada farklı ünitelerde işlem gören işveren, beş puanlık prim indiriminden, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmayan işyerlerinden dolayı yararlanırken, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunan işyerlerinden dolayı ise, sözkonusu borçlar ödenmediği sürece, bu beş puanlık prim indiriminden yararlanamayacaktır.
Örneğin (X) Ltd Şti’nin Kütahya Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde “büro” ve “nakliye” işyeri olmak üzere iki adet dosyasının bulunduğu, bu dosyalardan, “büro” işyeri ile ilgili ödenmeyen idari para cezası ve prim borcunun olduğu, “nakliye” işyeri ile ilgilide borcunun bulunmadığı varsayıldığında, “büro” işyerinde çalışan sigortalılardan dolayı beş puanlık indirim uygulanmaz iken “nakliye” işyerinde çalışan sigortalılardan dolayı diğer şartların sağlanması halinde uygulanacaktır.
5510 sayılı kanunun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının “Sigortalının çalıştırıldığı işyeri aktif veya pasifi ile birlikte devralınır veya intikal ederse ya da başka bir işyerine katılır veya birleşirse eski işverenin Kuruma olan prim ile gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan borçlarından, aynı zamanda yeni işveren de müştereken ve müteselsilen sorumludur” hükmü gereği, işyerinin devir veya intikal etmesi halinde devir alan veya kendisine miras yolu ile intikal eden işveren, devir veya intikal tarihinden önceki dönem borçlarından eski işveren ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur. Bu nedenle işyerini devir alan veya işyeri intikal eden işveren, devir veya intikal tarihinden önceki ve sonraki borçların tamamının ödenmesi halinde beş puanlık indirimden yararlanabileceklerdir.
Sosyal Güvenlik Kurumuna borcu bulunmasına karşın beş puanlık indirimden yararlanıla bilinir mi? Bu durumun istisnası var mıdır? Bu sorulara cevap arayalım
İşverenlerin, sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmasına karşın özel kanunları gereği yapılandırılanlardan veya 6183 sayılı kanunun 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirme işlemi yapılmış olanlardan tecil ve taksit şartlarına uygun olarak ödemesi devam edenler beş puanlık indirimden yararlanabileceklerdir. Borçları tecil ve taksitlendirilen işverenler beş puanlık indirimden yararlanabilmeleri için diğer şartlar ile birlikte tecil ve taksitlendirme işleminin bozulmamış olması yeterlidir. Şöyle ki tecil ve taksitlendirme işlemlerinde yapılandırma kanununda belirtilen şartlarda belirli sayıda taksitlerin aksatılması, zamanında ödenmemesi tecil ve taksitlendirme işlemini bozmamaktadır. Bu nedenle taksitlerin zamanında ödenmemesi tecil ve taksitlendirme işlemini bozmuyor ise her ne kadar taksitler zamanında ödenmemiş olsa da tecil ve taksitlendirme işlemi bozulmaması nedeniyle taksitlerin ödenmediği sürelerde de beş puanlık indirimden yararlanmak mümkün bulunmaktadır.
Diğer önemli bir husus da işverenden iş alan alt işverenlerin bulunması halinde, alt işverenin borcu varsa asıl işveren beş puanlık indirimden yararlanabilecek midir? Bunun tersi halinde yani alt işverenin borcunun bulunmaması, asıl işverenin borcunun olması halinde alt işveren bu indirimden faydalanabilecek midir?
5510 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin altıncı fıkrasında “Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur.” Hükmü yer almakta olup anılan maddede alt işverenlik tanımlanmış ve 5510 sayılı kanunun alt işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı asıl işveren alt işveren ile birlikte sorumlu tutulmuştur. Ancak asıl işverene yüklenen yükümlülüklerden dolayı alt işveren asıl işveren ile birlikte sorumlu tutulmamıştır. Bu nedenle asıl işverenin beş puanlık prim indiriminin Hazine’ce karşılanabilmesi için gerek asıl işverenin gerekse işverenden iş alan alt işverenlerden kaynaklanan muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekmektedir. Alt işverenlerin, yalnızca kendi çalıştırmış oldukları sigortalılardan kaynaklanan muaccel borçlarının bulunmaması halinde söz konusu indirimden yararlanabileceklerdir. Asıl işverenin borcunun bulunması alt işverenin beş puanlık indirimden yararlanmasını etkilememektedir.
Şirketlerin nevilerini değişmesi (örneğin Limited şirketten Anonim şirkete dönüşmesi), başka bir şirket ile birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması halinde beş puanlık indirimin uygulanabilmesi için, nevi değiştirme, birleşme yada diğer şirkete katıldığı tarihten önceki ve sonraki dönemlere ilişkin borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.
İşverenler tarafından ödenen borçların müfredat kayıtlarına hatalı işlenmesi veya ödenen tutarların kurum kayıtlarına işlenmemesi nedeniyle bu haktan yararlanamayan işverenler, beş puanlık indirimden ancak bu hataların düzeltilmesi veya ödenen primlerin kayıtlara işlenmesi halinde yararlanabilecektir.
D- DİĞER ÖNEMLİ HUSULAR;
D-1 Diğer Teşvik kanunlarından Yararlanılması halinde Beş puanlık İndirimin Uygulanması;
Gerek özürlü çalıştıran gerekse mevcut istihdama ilave çalıştırılan 18-29 yaş arası genç ve kadın istihdamına ilişkin ile diğer teşvik kanunlarına istinaden uzun vadeli sigorta kollarından işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulamasından yararlanılmakta olan işverenlerin, teşvik kapsamına giren sigortalılarından dolayı aynı ayda , aynı sigortalılar için beş puanlık prim indiriminden yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır. Aynı sigortalı için mükerrerliği önlemek adına birden fazla teşvik uygulaması yapılmamakta olup sadece işveren tarafından seçilen ve durumuna uygun tek bir teşvik kapsamında işveren hissesi sigorta priminden yararlanılabilecektir.
D-2 İşverenlerin Afete Uğraması Halinde Beş Puanlık İndirimin Uygulanması;
5510 sayılı kanunun 91 inci maddesi ile, afet nedeniyle zor durumda olan işverenler için belgelerin verilme süresi ile muhteviyatı primlerin ödenme sürelerinde kolaylık sağlanmıştır. Anılan madde de aylık prim ve hizmet belgelerinin afetin meydana geldiği ayı takip eden üç ay içerisinde sosyal güvenlik müdürlüklerine/merkezlerine verilebileceği, afetin meydana geldiği tarihten itibaren tahakkuk edecek üç aylık prim borçlarının ise olayın meydana geldiği tarihten itibaren bir yıla kadar ertelenebileceği belirtilmiştir. Bu nedenle afet nedeniyle sigorta prim borcu ertelenen işverenler, prim borçlarını erteleme süresi içerisinde ödemeleri ve diğer şartları yerine getirmeleri halinde malullük yaşlılık ve ölüm sigortaları işveren hissesi sigorta priminin beş puanlık kısmı HAZİNE tarafından karşılanacaktır.
D-3 Sigortasız işçi Çalıştırılması Halinde Beş Puanlık İndirimin Uygulanması;
Beş puanlık indirim uygulamasının amaçlarından bir tanesi de kayıtdışı istihdam ile mücadele etmektir. 5510 sayılı Kanununun 81 inci maddesinin birinci fıkrasına, (ı) bendinde “….Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz…..” denilmekle bu durum açıkça ortaya konmuştur. Konunun nasıl uygulanacağı ile ilgili açık bir hüküm bulunmamakla birlikte diğer teşvik kanunları ile birliktelik sağlamak adına, sosyal güvenlik kurumunun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitler esnasında yada diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, işverenler tarafından işyerinde fiilen çalıştırıldıkları tespit edilen ancak sigortalılık tescili bulunmayan kişilerin tespiti halinde tutanak tarihini izleyen ay başından itibaren bir yıllık süre içerisinde diğer şartları sağlasalar dahi beş puanlık işveren hissesi sigorta primi indiriminden yararlanamayacakları kanaatindeyiz. Yine kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden kayıtdışı istihdamın olduğunun anlaşılması halinde ise bilgi ve belgenin sosyal güvenlik kurumuna giriş tarihini takip eden aybaşından itibaren bir yıl süre ile prim indiriminin uygulanamayacağı kanaatini taşımaktayız.
D-4 Hazine’ce karşılanan prim tutarları işverenin işçilik maliyet giderlerini oluşturmadığından gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.
E- BEŞ PUANLIK İNDİRİMDEN YARARLANAMAYACAKLAR
İşverenler,
1) Kamu idarelerine ait işyerlerinde çalıştırılan 5510 sayılı kanunun (4/a) ve (4/c) kapsamında sigortalılardan,
2) İşyerlerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan sigortalılardan,
3) Yurtdışında çalışan sigortalılardan,
4) 4(b) kapsamındaki sigortalılıktan,
5) Aday çırak, çırak ve öğrencilerden uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayanlardan
6) Harp malulleri ile 3713 ve 2330 sayılı kanunlara göre vazife aylığı alanlardan sadece kısa vadeli sigorta kollarına tabi olanlardan,
7) Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesisi atölye ve benzeri yerlerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklulardan,
8) İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerlerden,
Dolayı beş puanlık indirimden yararlanamazlar.
Yukarıda sayılanlardan ilk üçünün beş puanlık indirimden yararlanamayacağı, 5510 sayılı kanunun 81 inci maddesinin (ı) bendinde belirtilmiştir. 4 numaralı sırada bulunan (4/b) kapsamındaki sigortalılara ait primlerin tamamının sigortalı hissesi olması nedeniyle bu sigortalılar beş puanlık prim indirimden yararlanamayacaklardır. Diğer maddelerde belirtilen sigortalılardan, uzun vadeli sigorta kolları primi alınmaması nedeniyle haklarında beş puanlık prim indirim teşviki uygulanması mümkün değildir
Ayrıca beş puanlık indirimden yararlanmak amacıyla, işverenlerin, borcu bulunan işyeri dosyasını kapatarak yeni ad veya unvan adı altında dosya tescil ettirmeleri halinde bu durumun tespit edilirse beş puanlık prim indiriminden yararlanamayacaklardır. Yine asıl işverenlerin kuruma olan borçlarından dolayı bu indirimden yararlanamaması nedeniyle, işyerlerinde çalışan kendi sigortalılarını, borcu bulunmayan alt işverenler üzerinden bildirildiğinin anlaşılması halinde hem asıl işveren hem de bu duruma alet olan alt işveren beş puanlık prim indirimden yararlanamayacaktır.
Beş puanlık prim indirimin daha iyi anlaşılması amacıyla konu ile ilgili aşağıda bir örnek verilmiştir.
ÖRNEK: Yozgat Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde işlem gören (XY) Ltd Şti’ye ait konfeksiyon satışı işi işyerinde 2008/Kasım ayında çalışan sigortalılar ile ilgili bilgiler aşağıda gösterilmiştir. Aylık prim ve hizmet belgeleri ilgili kanun türü seçilerek 23.12.2008 tarihi itibariyle yasal süresi içerisinde verilerek muhteviyatı primler (sigortalı hissesi, hazine tarafından karşılanmayan işveren hissesi primi) yasal süresi içerisinde ödenmiştir. Buna göre (XY)’nin beş puanlık indirimden yararlanması halinde ne kadarı hazine tarafından karşılanacaktır.
|
Sigortalı |
Aldığı Ücret (Brüt) YTL |
Sigortalılık niteliği |
Açıklama |
|
(A) |
3.000 |
Normal |
|
|
(B) |
3.000 |
Normal |
|
|
(C) |
2.500 |
Normal |
|
|
(D) |
1.500 |
Normal |
|
|
(E) |
1.000 |
Genç İstihdam |
18-29 yaş arası genç ve kadın istihdamı teşvikinden yararlanmaktadır. |
|
(F) |
750 |
Özürlü |
Özürlü istihdamı teşvikinden yararlanmaktadır. |
|
(G) |
650 |
Aday Çırak |
|
|
(H) |
2.500 |
Yaşlılık aylığı almakta |
Sosyal güvenlik Destek Primine Tabi olarak çalışmaktadır. |
|
(I) |
1.500 |
Vazife Malullüğü aylığı almakta |
(Kısa vadeli sigorta kollarına tabi) |
|
Toplam |
16.400 YTL | ||
Bu işyerinde çalışan sigortalıların hangilerin beş puanlık indirimden yararlanabileceği hangilerin yararlanamayacağı üzerinde durmak gerekmektedir. İşveren sigortalı bazında beş puanlık indirimden yararlanacağından her bir sigortalıyı ayrı ayrı değerlendirmek gerekmektedir. (H) Emekli olması ve sosyal güvenlik destek primine tabi olması nedeniyle, (E) genç istihdam teşvikinden yararlanması nedeniyle, (F) Özürlü ile ilgili teşvik yasasından yararlanması nedeniyle, (G), ve (I) hakkında uzun vadeli sigorta kollarına ait prim ödenmemesi nedeniyle (H) ise kanun da yararlanamayacağı açık olarak belirtilmesi nedeniyle, beş puanlık indirimden yararlanamayacaklardır. Burada sadece hiçbir kanuna göre sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yaralanmayan ve haklarında uzun vadeli sigorta kolları uygulanan (A), (B), (C) ve (D) sigortalılardan dolayı işveren yararlanabilecektir.
İşveren işyerinde, beş puan indiriminden yararlanan sigortalı, özürlü sigortalı, 18-29- yaşa arası genç sigortalı, sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalı ve vazife malullüğü aylığı alan sigortalı çalıştırması nedeniyle her birinin durumuna göre belge ve kanun türünü işaretleyerek bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğüne/merkezlerine beş ayrı aylık prim ve hizmet belgesini e-sigorta ortamında verecektir.
İşveren yukarıdaki tabloda belirtildiği üzere 20008/Kasım ayında sigortalılara toplam 16.400.-YTL ücret ödemesi yapmıştır. Bunlardan beş puanlık indirime tabi olan (A), (B), (C) ve (D) sigortalılara ödenen tutar 10.000.-YTL olup bu tutar üzerinden beş puanlık indirim uygulanacaktır. Malüllük yaşlılık ve ölüm sigortalarına ait prim oranı %20 olup bu durumda işverenin, sigortalıların ve hazinenin karşılayacağı tutar aşağıda gösterilmiştir.
Toplam ücret : 10.000.-YTL Prim tutarı ; 2000.-YTL ‘dir
Bunun;
10.000 X %5 = 500.-YTL Hazine tarafından ödenecek işveren hissesi,
10.000 X %6 = 600.- YTL İşveren hissesi
10.000 X %9 = 900.- YTL sigortalı hissesidir.
Toplam = 2000.- YTL
İşveren, işyerinde çalıştırdığı tüm sigortalılara ait sigortalı hissesi ve işveren hissesine düşen (teşvikler gereği hazine veya işsizlik fonundan karşılana tutarlar hariç) primleri yasal süresi içerisinde ödemesi ve borcunun bulunmaması halinde 2008/Kasım ayında çalıştırdığı sigortalılardan dolayı beş puanlık indirimden yararlanacak ve diğer teşvik indirimleri hariç beş puanlık işveren hissesi sigorta primi indiriminden dolayı 600.-YTL kazancı olacaktır.
F- SONUÇ
Beş puanlık prim indirimini, diğer sigorta primi işveren hissesi teşvik indirimlerinden ayıran en önemli unsur belirli süreye bağlanmamış olmasıdır. Yani Kanunun amir hükmü değişene yada madde hükmünün kaldırılmasına kadar bu indirimden işverenler şartları taşımaları halinde yararlanacaklardır. Beş puanlık prim indirimi son dönemlerde yürürlüğe konulan teşvik indirimlerinden en gözde olanıdır. Birden fazla amaca hizmet etmekle birlikte bize göre üç ana unsur öne çıkmaktadır. Birincisi bu zamana kadar yapılan yapılandırmalar (prim afları) ile zamanında primlerini ödeyen işverenler küstürülmekte idi bu uygulama ile gönülleri alınmış olacağı kanaatindeyiz. İkincisi %5 puanlık prim indirimi işverenin istihdam yükünü hafifleteceğinden ve işverene önemli tutarda kazanç sağlayacağından işverenlerin primlerini zamanında ödemesine teşvik edecektir. Diğer üçüncü ve bize göre en önemli ayağı kayıt dışı ile mücadeleye katkı sağlamasıdır. Çünkü sigortasız işçi çalıştıran işverenlerin, bu durumun tespiti halinde bir yıl süre ile yararlandırılmayacak olması önemli bir etkendir. Beş puanlık indirimin özellikle çok sayıda sigortalı çalıştıran işverenlere önemli indirimler sağlayacağından bu durumu göze almamak adına sigortalı tescili bulunmayan sigortalıları kayıt içine alacağı kanaatindeyiz.
