Ücretlerin Banka Aracılığı İle Ödenmesi

1-GİRİŞ

 

Ücretlerin banka kanalı ile ödenmesine 01.01.2009 tarihinden itibaren başlanılacaktır. Kayıt dışı istihdam ile mücadele etmek amacıyla yeni düzenlemeler yapılmaktadır. Ücretlerin banka kanalı ile ödenmesi ile ilgili yapılan düzenlemede kayıt dışı ile mücadele yöntemlerinden biridir.

 

Kayıt dışı istihdam üç şekilde karşımıza çıkmaktadır. Birincisi çalışan işçilerin fiilen işyerinde çalışmasına karşın sosyal güvenlik kurumuna tescilinin yapılmaması yani bildirilmemesidir. İkincisi sigortalının işyerinde tam ay (30 gün) çalışmasına karşın kısmi olarak bildirilmesidir. Üçüncüsü ise sigortalının ay içerisinde almış olduğu ücretlerin tam olarak yasal kayıtlara intikal ettirilmeyerek, almış oldukları ücretin altında (genellikle asgari ücret düzeyinde) prime esas kazanç olarak bildirilmesidir.

 

Ülkemizde işverenler, işyerinde sigortalı olarak çalıştırdığı sigortalılar ile ilgili olarak üzerine binen yükün hafifletilmesi amacıyla genelde çalışan sigortalılara asgari ücretten daha fazla ücret ödemesinde bulunmasına asgari ücret tutarı üzerinden bildirimde bulunarak vergi ve prim ödemektedir. Ücretlerin banka kanalı ile ödenme zorunluluğu üçüncü kayıtdışı ile mücadele yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yazımızda, işyerlerinde çalışan sigortalılara ödenen ücretlerin banka kanalı ile ödenmesinin usul ve esasları hakkında bilgi vereceğiz.

 

 

2- ÜCRET PRİM, İKRAMİYE VE BU NİTELİKTEKİ HER TÜRLÜ İSTİHKAKIN BANKALAR ARACILI�zIYLA ÖDENMESİNİN USUL VE ESASLARI:

 

5754[1] sayılı Kanun ile 818 sayılı Borçlar Kanununun, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlar ile Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi hakkında Kanununun ,854 sayılı Deniz İş Kanununun ve 4857 sayılı İş Kanununun ilgili maddelerinde değişiklik yapılarak, gazeteci, gemi adamı ve 4857 sayılı Kanuna tabi işçi çalıştıran işverenlere, istihdam ettikleri işçiler için yapacakları ücret,prim, ikramiye vb nitelikteki ödemelerin banka kanalı ile yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ücretlerin banka kanalı ile ödenmesinin usul ve esaslarını belirleyen “Ücret Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik” 18/11/2008 tarih 27058 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

 

2.1 4857 Sayılı İş Kanunu Tabi İşçilere Yapılan Ödemelerin Banka Kanalı İle Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar;

 

2.1.1 İlgili Mevzuat hükümleri;

 

4857 sayılı Kanunun, 5754 sayılı Kanunun 85 inci maddesi ile 32 nci maddesi değiştirilmiştir.

Anılan maddenin birinci fıkrasında “Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak, yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödeme yapılabilir. Çalıştırılan işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri veya üçüncü kişileri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya üçüncü kişiler, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler.

İkinci fıkrasında ise “İşçinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” Hükümleri yer almaktadır.

 

 

2.1.2 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğü Bulunan İşverenler;

 

4857 sayılı İş Kanunun 32 nci maddesi hükmü gereği işçilere ödenen ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemelerin banka kanalı ile ödenmesi öngörülmekle birlikte işverenlerin/işyerlerinin

 

Þ tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü,

 

Þ işletme büyüklüğü

 

Þ çalıştırdığı işçi sayısı,

 

Þ işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurlar

 

dikkate alınarak işverenleri veya üçüncü kişileri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkili kılınmış ve anılan bakanlıklarca çıkarılacak yönetmelikle usul ve esasların belirleneceği ifade edilmiştir.

 

 

4857 sayılı İş Kanunu hükümleri çerçevesinde işçi çalıştıran işverenler ile üçüncü kişiler, yönetmelik[2] gereği ülke genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının 10 ve üzeri olması halinde çalıştırdığı işçilerin hak ettikleri veya hak edecekleri ücret,prim,ikramiye, fazla mesai, vb gibi istihkakları, işçi adına özel olarak açılan bir banka hesabına yatırmaları gerekmekte olup bu bir zorunluluktur. Bankaya yatırılacak tutar işçi ücretinden her türlü kesinti yapıldıktan sonraki net tutardır. Ülke genelinde 9 ve altında bir sayıda işçi çalıştıran işverenlere böyle bir yükümlülük bulunmamaktadır. Bunlar eskiden olduğu gibi elden ödeyebilecekleri gibi işçi adına açılan bir banka hesabına ücret vb istihkaklarının net tutarını yatırabileceklerdir.

 

Gerek Kanun gerekse yönetmelik hükümlerinde ülke genelinde 10 ve üzeri işçi çalıştıran işverenlerin işçilerine avans olarak verdikleri istihkakların banka kanalı ile ödenip ödenmeyeceği hususu açık olarak zikredilmemiştir. Avans; ödenen ücretin belli olmasından sonra ücretin hak edilmesinden (asıl ödenmesi gereken tarihten) önce işçiye verilen parayı ifade etmektedir. Ücretin ödenme zamanı geldiğinde ay içerisinde alınan avans miktarı düşülerek geri kalan kısım işçiye ödenmektedir.

 

Avans bir nevi ücretin erken alınmasıdır. Avans, ücret prim vb nitelikte bir istihkak olmayıp daha sonra hak edilecek ücret vb istihkakların ödenme tarihinden önce işçiye verilmesidir. Bu nedenle alınan avansın ücretin erken alınması olarak değerlendirilmesi ve banka kanalı ile ödenmesi gerektiği kanaatindeyiz. Aksi takdirde avans ödemelerin banka kanalı ile ödeme zorunluluğun olmamamsı halinde, banka kanalı ile ödeme yapmak istemeyen işverenler ücretleri avans olarak ödeme yöntemini kullanabilirler ki buda kanun ve yönetmeliğin amacına uygun düşmez.

 

2.1.3 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi;

 

Ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakların banka kanalı ile ödenmesi zorunlu tutulurken yine 5474 sayılı Kanunla değiştirilen 4857 sayılı İş Kanununun 102 nci maddesi (a) bendi gereği bu zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde müeyyide uygulanacağı açıkça belirtilmiştir.

 

Anılan maddede“…… ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye bu durumda olan her işçi ve her ay için yüz Yeni Türk Lirası idari para cezası…. verilir.” hükmü ile ücret, prim, ikramiye ve benzeri istihkakların banka aracılığı ile ödenmemesi halinde banka kanalı ile ödenmeyen her aya uygulanmak üzere her işçi için 100,00-YTL idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. Anılan ceza Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili birimi tarafından uygulanacaktır.

 

 

 

2.2 854 Sayılı Deniz İş Kanunu Tabi Gemi Adamlarına Yapılan Ödemelerin Banka Kanalı İle Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar

 

2.2.1 İlgili Mevzuat hükümleri;

 

 

5754 sayılı kanunun 84 üncü maddesi ile 854 sayılı ideniz İş Kanunun 6 ncı maddesinin (9) numaralı alt bendine ibare eklenerek, 29 uncu maddenin ise bir ve ikinci fıkraları değiştirilerek gemi adamlarına ait ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemelerin banka kanalı ile ödenmesi zorunlu hale getirilmiştir.

 

854 sayılı Deniz İş Kanunun 6 ncı maddesinde yazılı sözleşmelerde bulunması gerekli hususlar düzenlenmiş anılan maddenin (9) numaralı alt bendinde “Ücretin ödeme zamanı ve yeri zorunlu tutulan işverenler için gemi adamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının ödeneceği banka özel hesap numarası” hükmü ile deniz iş kanununa göre yazılı akit düzenlenmesi halinde, sözleşmelerde banka adı ile hesap numarasının bulunması şartı konulmuştur.

854 sayılı Deniz İş Kanunun 29 uncu maddesinin birinci fıkrasında“Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak gemiadamına işi karşılığında işveren veya işveren vekili tarafından ödenen bir meblağdır. Çalıştırılan gemiadamına ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı gemiadamı sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri veya işveren vekillerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı gemiadamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya işveren vekilleri, gemiadamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler. Gemiadamlarının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.”

İkinci fıkrasında ise “Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, gemi adamına hizmet akdinde gösterilen yer ve devrelerde tam olarak ödenmesi, işverenler ile işveren vekillerinin birinci fıkra uyarınca zorunlu tutulduğu durumlarda ise özel olarak açılan banka hesabına yatırılması mecburidir.” hükmü yer almaktadır.

 

2.2.2 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğü Bulunan İşverenler;

854 sayılı Deniz İş Kanunun 29 uncu maddesi hükmü gereği gemi adamlarına ödenen ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemelerin banka kanalı ile ödenmesi öngörülmekle birlikte işverenlerin/işyerlerinin

 

Þ Tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü,

 

Þ İşletme büyüklüğü,

 

Þ Çalıştırdığı gemiadamı sayısı,

 

Þ İşyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurlar

 

dikkate alınarak işverenleri veya işveren vekillerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkili kılınmış ve anılan bakanlıklarca çıkarılacak yönetmelikle usul ve esasların netleşeceği ifade edilmiştir.

 

18/11/2008 tarih 27058 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliğin 8 inci maddesi ile ülke genelinde 10 ve üzeri gemi adamı çalıştıran işveren ve işveren vekillerinin çalıştırdığı gemi adamlarına ait ilgili ay içerisinde ücret,prim,ikramiye, fazla mesai, vb gibi istihkakları, gemi adamı adına özel olarak açılan bir banka hesabına yatırmak zorundadır. Bankaya yatırılacak tutar, gemi adamının ücretinden her türlü kesinti yapıldıktan sonraki net tutardır. Ülke genelinde 9 ve altında bir sayıda gemi adamı çalıştıran işverenlere böyle bir yükümlülük bulunmamaktadır. Bunlar eskiden olduğu gibi elden ödeyebilecekleri gibi gemi adamı adına açılan bir banka hesabına ücret, prim vb istihkaklarını yatırabilirler

 

Deniz İş Kanunun 30 uncu maddesine göre, işveren veya işveren vekilinin, işyerlerinde çalışan gemiadamlarının istekleri halinde iş sözleşmelerinde belirtilen esaslar doğrultusunda avans ödemeleri zorunlu tutulmuştur. Avans ödemelerin zorunlu olarak banka kanalı ile ödenmesi ile ilgili olarak açık bir hüküm bulunmamakla birlikte bu konu ile ilgili düşüncemiz yazımızın 2.1.2 maddesinde belirtildiğinden ayrıca burada değinilmeyecektir.

 

 

2.2.3 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi;

 

Ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakların banka kanalı ile ödenmesi zorunlu tutulurken yine 5474 sayılı Kanunla değiştirilen 854 sayılı Deniz İş Kanununun 51 inci gereği bu zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde müeyyide uygulanacağı açıkça belirtilmiştir.

Anılan maddede“ Gemiadamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına yatırmayan işveren, işveren vekili hakkında, bu durumda olan her gemiadamı için bin iki yüz Yeni Türk Lirası idari para cezası verilir.” hükmü ile ücret, prim, ikramiye ve benzeri istihkakların banka kanalı ile ödenmemesi halinde banka kanalı ile ödenmeyen her aya uygulanmak üzere her gemi adamı için 1200,00-YTL idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. İdari para cezasını Çalışma ve Sosyal Bakanlığının geminin bağlama limanının bulunduğu yer ilgili birimi tarafından uygulanacaktır.

 

 

2.3 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna Tabi Gazetecilere/İşçilere Yapılan Ödemelerin Banka Kanalı İle Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar;

 

 

2.3.1 İlgili Mevzuat hükümleri;

 

5754 sayılı kanunun 83 üncü maddesi ile 5953 sayılıBasın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrası değiştirilerek basın mesleğinde çalışanlara çalışmaları karşılığı ödenen ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemelerin banka kanalı ile ödenmesi zorunlu hale getirilmiştir.

5953 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında“Kararlaştırılan ücret, her ay peşin olarak ödenir. İlave ücretlerin sigorta primlerinin ödenmesi mecburidir. Çalıştırılan gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı gazeteci sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak işverenleri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı gazetecilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler, gazetecilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler. Gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarının özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmü yer almaktadır.

 

2.3.2 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğü Bulunan İşverenler;

5953 sayılı Kanun 14 üncü maddesi gereği basın mesleğinde çalışanlara ödenen ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki ödemelerin banka aracılığı ile ödenmesi gerektiği anlaşılmakla birlikte işverenlerin/işyerlerinin

 

Þ Tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü,

 

Þ İşletme büyüklüğü,

 

Þ Çalıştırdığı gazeteci/işçi sayısı,

 

Þ İşyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurlar

 

dikkate alınarak işverenleri zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkili kılınmış ve yazımızın diğer bölümlerinde belirtildiği üzere anılan bakanlıklarca çıkarılacak yönetmelikle banka kanalı ile ödemenin usul ve esasların belirleneceği belirtilmiştir.

 

18/11/2008 tarih 27058 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmeliğin 6 ncı maddesi ile ülke genelinde en az 10 gazeteci çalıştıran işveren ve işveren vekillerinin çalıştırdığı gazetecilere ait ilgili ay içerisinde hak ettikleri ücret,prim,ikramiye, fazla mesai, vb gibi istihkakları, gazeteci adına özel olarak açılan bir banka hesabına yatırma zorunluluğu getirilmiştir. Bankaya yatırılacak tutar, gazeteci/işçi ücretinden her türlü kesinti yapıldıktan sonraki net tutardır

 

İşveren, 5953 sayılı Kanuna tabi gazeteci ile birlikte 4857 sayılı Kanunu hükümlerine tabi işçi çalıştırıyor ve ülke genelinde çalıştırılan gazeteci sayısı ile işçi sayısının toplamı 10 ve üzeri ise çalıştırdığı gazeteci ve işçilerin ay içerisinde hak ettikleri ücret,prim,ikramiye ve bu nitelikteki istihkakların net tutarını işçi veya gazeteci adına özel olarak açılan bir banka hesabına yatırmak zorundadır.

 

 

2.3.3 Banka Kanalı ile Ödeme Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi;

 

Basın işyerinde en az 10 gazeteci ve işçi çalıştıran işverenler anılan sigortalıların ay içerisinde hak ettikleri ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkaklarını banka kanalı ile ödenmesi zorunlu tutulurken yine 5474 sayılı Kanunla değişik 5953 sayılı Kanunun 27 nci maddesi gereği bu zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde müeyyide uygulanacağı açıkça belirtilmiştir. Anılan maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde “14 üncü maddede yazılı ücreti gazeteciye zaruret olmaksızın zamanında ödemeyen veya gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına yatırılmaksızın ödenmesi durumunda, her bir gazeteci için, ……..işverene bin beş yüz Türk Lirası idari para cezası verilir.” hükmü ile ücret, prim, ikramiye ve benzeri istihkakların banka kanalı ile ödenmemesi halinde banka kanalı ile ödenmeyen her aya uygulanmak üzere her gazeteci için 1.500,00-YTL idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir. İdari para cezasını Çalışma ve Sosyal Bakanlığının geminin bağlama limanının bulunduğu yer ilgili birimi tarafından uygulanacaktır.

Eğer işveren gazeteci ile birlikte 4857 sayılı kanuna tabi işçi çalıştırılıyor ve ülke genelinde çalıştırdığı gazeteci ile işçi sayısının toplamı 10 ve üzerinde ise işveren hakkında gazeteci olarak çalışanlar ile ilgili olarak 5953 sayılı kanunun 27 nci maddesi gereği, 4857 sayılı Kanun kapsamından çalışan işçiler için ise anılan Kanunun 102 nci (a) bendi gereği, idari para cezası uygulanması gerekmektedir.

2.4 818 Sayılı Borçlar Kanunu Tabi İşçilere Yapılan Ödemelerin Banka Kanalı İle Ödenmesine İlişkin Usul ve Esaslar

 

5754 sayılı Kanunun 82 inci maddesi ile 818 sayılı borçlar kanunun 323 üncü maddesi değiştirilmiştir.

 

Buna göre 818 sayılı Borçlar kanununun 323 üncü maddesi birinci fıkrasında “İş sahibi mukavele edilen yahut adet olan yahut kendisinin bağlı bulunduğu umumi mukavelede tespit olunan ücreti tediye ile mükelleftir. Çalıştırılan işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde ödenenlerin özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesi hususunda; tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alarak iş sahiplerini zorunlu tutmaya, banka hesabına yatırılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın, brüt ya da kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net miktar üzerinden olup olmayacağını belirlemeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanlığı müştereken yetkilidir. Çalıştırdığı işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan iş sahipleri, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemezler.”

 

İkinci fıkrasında ise “ İşçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarının özel olarak açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle ödenmesine ilişkin diğer usûl ve esaslar anılan bakanlıklarca müştereken çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir” hükümleri yer almaktadır.

Borçlar kanununa tabi olarak işçi çalıştıran işverenler, işçilerine yaptığı ücret, prim,ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemelerden kanuni kesintileri yapıldıktan sonra işçiye net olarak ödenecek tutarın bankalar aracılığı ile ödenmesi hususunda “Ücret Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik” ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Devlet Bakanlığı tarafından birlikte belirlenmesi amacıyla yetki verilmiştir.

Anılan bakanlıklar tarafından yeni bir düzenleme yapılana kadar Borçlar Kanununa tabi işçi çalıştıran işverenler, işçilerine ödedikleri ücret,prim ve benzeri ödemelerini elden ödemeye devam edecekleri gibi banka aracılığı ile ödeme de yapabileceklerdir. Anılan bakanlıklarca yeni bir düzenlemeye kadar Borçlar Kanununa tabi işçi çalıştıran işverenler, yanında çalıştırdıkları işçilerin ücretlerini banka aracılığı ile ödemesi zorunlu değildir.

 

 

3. Dİ�zER ÖNEMLİ HUSUSLAR

3.1 İşverenler, işveren vekilleri ve üçüncü kişiler 4857, 854 ve 5953 sayılı Kanun kapsamında 10 ve üzerinde işçi çalıştırmaları halinde banka kanalı ile yapacakları her türlü ödemenin niteliğini, hesabın açıklama bölümünde belirtmeleri gerekmektedir. Yani ödeme ücret ise … yılı…ayına ait işçilik ücreti, ikramiye ise, …yılı… ayı ikramiye tutarı, fazla mesai ise …., yılı… ayı fazla mesai tutarı, avans ise ….yılı…ayı ücret avansı, ikramiye avansı vb gibi açıklamalara yer vermesi gerekmektedir.

3.2 İşçilere, gemi adamlarına ve gazetecilere ödenen ücret,prim, ikramiye ve benzeri istihkak tutarlardan her türlü kanuni kesinti yapıldıktan sonra net tutarın yatırılması gerektiği yazımızın diğer bölümlerinde detaylı olarak yer verilmiştir. Ancak işverenleri, işveren vekillerini veya üçüncü kişileri,yapacakları ödemeleri banka nezdinde açılacak hesaplara BRÜT olarak yatırmaları konusunda zorunlu tutmaya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlığın müştereken yetkili kılınmışlardır. Bu yetki ile amaçlanan hedef, brüt hak edişler üzerinden yapılması gereken kesintilerin bankalar vasıtası ile yaparak tevkif yolu yapılan tahsilatı hızlandırmak ve güvenceye almak olduğu düşünülebilir.[3]

3.3 Banka aracılığı ile ödeme yükümlülüğü bulunan işverenlerin bulunduğu yerde banka bulunmuyorsa bu durumda ne olacaktır?. Bu yükümlülük ortadan kalkacak mıdır? Banka bulunmasa dahi işverenler bu yükümlülükten kurtulamamaktadır. Eğer işverenlerin bulunduğu yerde banka bulunmaması yada çalışanlarta banka aracılığı ile ödeme yapılmasına imkan yok ise ödemeler T.C Posta ve Telgraf Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığı ile ödemelerini yapacaklardır. Yani PTT şubelerine, yazımızda belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda yatıracaklardır.

4-SONUÇ

 

10 ve üzerinde işçi, gemi adamı ve gazeteci çalıştıran işverenler, 01.01.2009 tarihi itibariyle yanında çalıştırdığı bu kişilerin hak ettikleri ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkaklarını banka aracılığı ile yapmaları gerekmektedir. Aksi takdirde ilgili kanunlar gereği idari para cezası uygulanacaktır. Anılan ödemelerin banka aracılığı ile yapılmasının en önemli nedeni kayıt dışını önlemektir. Bu nedenle tüm ödemelerin banka kanalıyla yapılması zorunluluktur. Özellikle sigorta primine esas kazancı etkileyen yani prime tabi olan kazançların banka kanalı ile yapılması gerektiği kanaatindeyiz.

 

Kayıtdışı istihdam ile mücadelede, yasal düzenleme yapılırken genelde iki yöntem uygulanmaktadır. Yasal düzenleme işverene ya yükümlülük getirmekte yada teşvik uygulamaktadır. Ücret prim, ikramiye ve bu nitelikteki istihkakların banka aracılığı ile ödenmesi işverene yetirilen bir yükümlülüktür. İşverene getirilen yükümlülüklerden ziyade teşvik yöntemi kullanılarak kayıtdışı ile mücadele yöntemine daha fazla ağırlık verilmesi gerekmektedir. Özellikle kriz dönemlerinde yükümlülük getiren düzenlemelerin değil teşvik içeren yöntemlerin kullanılmasının kayıt dışı ile mücadelede ve istihdamın arttırılması alanında başarılı sonuçlar vereceği kanaatindeyiz.