YMM Hilmi KİRDAY; Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Gayrimaddi Haklardan Elde Edilecek İstisna Kazançlar İçin Patent veya Eşdeğer Belge Alma Şartı

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİNDE GAYRİMADDİ HAKLARDAN ELDE EDİLECEK İSTİSNA KAZANÇLAR İÇİN PATENT VEYA EŞDEĞER BELGE ALMA ŞARTI

GİRİŞ

06/07/2001 tarihinde yürürlüğe giren 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda kanunun amacı, “ülke sanayiinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak” olarak tanımlanmıştır. 2 Ocak 2004 tarihli Mükerrer 25334 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5035 sayılı kanunla yapılan değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren bu kanun kapsamında yönetici şirket ve bölgede yer alan kurumlar vergisi kanunu mükelleflerinin yararlanabileceği istisnalar kanunun Geçici 2’nci maddesinde düzenlenmiştir.

7033 ve 7103 sayılı torba kanunlarla teknoloji geliştirme bölgesindeki istisna uygulamasına yönelik olarak önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu çalışmamızda söz konusu değişikliklerle oluşan güncel duruma açıklık getirme amacındayız. Çünkü bu değişiklikler vergi uygulamaları için önemli düzenlemeler içermektedir.

1. TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGESİNDEKİ İSTİSNA ve MUAFİYETLERE GENEL BAKIŞ

Kanun kapsamında hem yönetici şirketlerin hem de bölgede yer alan ar-ge firmalarının yararlanabileceği geniş kapsamlı bir kazanç istisnası olduğundan söz edebiliriz. 4691 sayılı Kanun’un Geçici 2’nci maddesine göre kanun kapsamında yararlanılabilecek istisna ve muafiyetler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yönetici şirketlerin bu Kanun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım, tasarım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31/12/2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır,
• Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde ettiği kazançlarda bu kanun kapsamındadır,
•  Bölgede çalışan; AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri 31/12/2023 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnadır,
• Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanılır,
• Bölgede yer alan işletmelerde çalışan AR-GE ve tasarım personelinin bu Bölgelerde yürüttüğü projelerle doğrudan ilgili olmak şartıyla, proje kapsamındaki faaliyetlerin bir kısmının Bölge dışında yürütülmesinin zorunlu olduğu durumlarda gelir vergisi stopajı teşvikinden kısmen yararlandırılır,

Öte yandan Kanun’un 8. maddesinde de bir kısım destek ve muafiyetlere yer verilmektedir:

• Yönetici şirket, bu Kanunun uygulanması ile ilgili olarak düzenlenen kâğıtlar yönünden damga vergisinden, yapılan işlemler bakımından harçlardan ve Bölge alanı içerisinde sahip olduğu taşınmazlar dolayısıyla emlak vergisinden muaftır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden, belediyelerce atık su bedeli alınmaz.

• 7033 ve 7103 SAYILI KANUNLARLA YAPILAN DÜZENLEMELER

01.07.2017 tarih 30111 sayılı 7033 sayılı kanunla Kanun’un Geçici 2’nci maddesine “bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin kazançlarının gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde edilmesi halinde istisnadan hangi şartlarda yararlanılabileceğine yönelik olarak ikinci fıkra eklenmiştir.

Daha sonra 27.03.2018 tarih ve 30373 sayılı 2. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan 7103 sayılı Kanun’un 51. maddesi ile ilgili fıkrada bazı değişiklikler yapılmıştır. Bahsi geçen kanunlarla Geçici 2’nci maddenin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde oluşmuştur:

“Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu kazançlarının gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde edilmesi halinde, istisnadan yararlanılmasını, bu hakların, mahiyetlerine göre, AR-GE faaliyetleri neticesinde elde edilmesi ve ilgili mevzuat çerçevesinde tescil veya kayıt ettirilmesi ya da bildirilmesi şartına bağlamaya, istisnadan kazancın elde edildiği vergilendirme dönemine ilişkin beyannamelerin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar tescil veya kayıt için yetkili kuruma başvurulmuş olması kaydıyla bu kazançları doğuran işlemlerin gerçekleştirildiği vergilendirme döneminden başlayarak faydalandırmaya, mükellefin gayri maddi hak geliri ve varsa bağlı olduğu grubun satış hasılatına göre tescil şartına bağlı olmaksızın belgelendirme usulüne tabi tutmaya, istisnadan yararlanacak kazancı; bu kazancın elde edilmesine yönelik faaliyetler kapsamında gerçekleştirilen nitelikli harcamaların toplam harcamalara oranına isabet eden kısmı ile sınırlandırmaya, bu oranı toplam harcama tutarını aşmamak üzere yüzde 30’una kadar artırımlı uygulatmaya, nitelikli ve toplam harcamaları tanımlamaya Cumhurbaşkanı, bu kapsamda tescil, kayıt veya bildirim şartının yerine getirilmesine ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilidir. Belirlenen esaslar çerçevesinde tescil, kayıt veya bildirim şartının yerine getirilmemesi durumunda, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergi, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faiziyle birlikte tahsil olunur.

Bahsi geçen kanunlarla bakanlar kuruluna verilen yetki, 19.10.2017 tarih ve 30215 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2017/10821 sayılı kararname ile kullanılmıştır. Karara göre, yayımı tarihinden sonra bölgede başlatılacak projelerden elde edilen kazançlar ile bu tarihten önce başlatılmış projelerden 30/6/2021 tarihinden sonra elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Dolayısıyla Bakanlar Kurulu Kararına göre, anılan Kararın Resmi Gazete’de yayımlandığı 19/10/2017 tarihinden sonra bölgede başlatılacak projelerden elde edilen kazançlar ile bu tarihten önce başlatılmış projelerden 30/6/2021 tarihinden sonra elde edilen kazançlara ilişkin istisna uygulamasında söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı dikkate alınacaktır. Dolayısıyla 19.10.2017 tarihinden önce başlayıp 30.06.2021’e kadar teknoparklarda elde edilen kazançlar için Kurumlar Vergisi Uyulama Genel Tebliğinin “5.12.2.4.” ve “5.12.2.5.” bölümlerindeki açıklamalar dikkate alınacaktır. Ancak 19.10.2017 tarihi dahil bu tarihten itibaren başlanan projeler için Uygulama Genel Tebliği’inin “5.12.2.10.” ve devamındaki bölümler dikkate alınacaktır. Gayri maddi hakların satılması, devri veya kiralanmasından elde edilmeyen kazançlar için eski hükümlerin geçerli olduğu unutulmamalıdır.

• İSTİSNA UYGULAMASINDAN YARARLANABİLECEK KAZANCIN TESPİTİ

Ayrıca 19.10.2017 tarih ve 30215 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2017/10821 sayılı kararnamede; “Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren ve istisna hükmü kapsamına giren kazanç elde eden gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin bu kazançlarının gayri maddi hakların satışı, devri veya kiralanmasından elde edilmesi halinde, söz konusu gayri maddi haklardan kaynaklanan kazançlar dolayısıyla istisnadan yararlanılabilmesi için bu hakların niteliğine göre ilgili mevzuat çerçevesinde tescile veya kayda yetkili kuruma başvurularak patent veya fonksiyonel olarak patente eşdeğer belgelere bağlanması gerekir” denilmektedir.

Öte yandan bu istisnadan yararlanabilmek için 551 sayılı KHK veya 12.12.2016 tarih ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında patent alınması gerektiği, “faydalı model belgesi, tasarım tescil belgesi, telif hakkı tescil belgesi, entegre devre topografyası tescil belgesi, yeni bitki çeşitlerine ait ıslahçı hakkı tescil belgesi ve benzeri belgelerin” fonksiyonel olarak patente eşdeğer belge olarak kabul edileceği, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde telif hakkı tescil belgesine bağlanan yazılım faaliyetlerinden elde edilen kazançlar için mezkûr istisnadan yararlanılabileceği” hükmü yer almıştır.

Ayrıca Son 5 hesap döneminin ortalaması dikkate alınmak suretiyle, gayri maddi haklardan elde edilen yıllık brüt gelirleri 30 milyon Türk Lirasını ve dahil olduğu şirketler grubunun (herhangi bir gruba dahil değilse kendisinin) yıllık net satış hasılatı toplamı 200 milyon Türk Lirasını aşmayan mükelleflerin Ar-Ge faaliyetlerine yönelik patentlenebilirlik kriterlerini (yenilik, buluş basamağı, sanayiye uygulanabilirlik gibi) taşıyan gayri maddi haklardan ve ilgili mevzuat kapsamında aranan şartları haiz tasarım faaliyetlerinden doğan gayri maddi haklardan elde ettikleri kazançlarının Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan alınacak “proje bitirme belgesi” ile de söz konusu istisnadan yararlanılabileceği, bu durumda patent veya fonksiyonel olarak eşdeğer başkaca bir belgenin aranılmayacağı hükmüne yer verilmiştir.

Yukarıda yer verilen istisna uygulamasının nasıl uygulanacağına ilişkin olarak kurallara ise söz konusu kararın 2’nci maddesinde ve Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair 16. No.lu Tebliğ’de yer verilmiştir. Uygulama kararın yayımı (19.10.2017) tarihinden sonra bölgede başlatılacak projelerden elde edilen kazançlar ile bu tarihten önce başlatılmış projelerden 30/6/2021 tarihinden sonra elde edilen kazançlara uygulanmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş olup, çalışmanın takip eden bölümünde kazanç tespitine değinilecektir.

19.10.2017 tarih ve 30215 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2017/10821 sayılı Karar kapsamında patent veya fonksiyonel olarak patente eşdeğer belgelere bağlanan gayri maddi haklardan kaynaklanan kazançların istisnadan yararlanacak kısmı, kazancı doğuran faaliyet kapsamında gerçekleştirilen nitelikli harcamaların toplam harcamalara oranı kullanılarak hesaplanır.

Hesaplamada dikkate alınacak hususlar şunlardır:

• Gayrimaddi hakların satışı, devri veya kiralanmasından kaynaklanan kazançların istisnadan yararlanacak kısmı, bölgede yürütülen her bir projeden elde edilen kazanca, ilgili projeye ilişkin nitelikli harcamaların toplam harcamaya oranı uygulanmak suretiyle hesaplanacaktır.

• Hesaplamada dikkate alınacak nitelikli harcamalar gayri maddi hakkın elde edilebilmesi için mükellefin kendisi tarafından yapılan ve gayri maddi hak ile doğrudan bağlantılı harcamalar ile ilişkisiz kişilerden sağlanan ve aynı mahiyeti taşıyan fayda ve hizmet bedellerinin toplamıdır. Bu harcamalardan aktifleştirilerek amortismana tabi tutulması gerekenler de gerçekleştirildikleri dönemde amortisman öncesi tutarlarıyla bu hesaplamada dikkate alınır.

• Bu hesaplamada, mükellef tarafından yapılsa dahi faiz giderleri ve bina maliyetleri gibi yürütülen yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyeti ile doğrudan ilişkili olmayan her türlü maliyet unsuru hem toplam harcamalar hem de nitelikli harcamalar dışında tutulur. Dolayısıyla, faiz gibi finansman giderleri ve binalara ilişkin amortismanlar, kiralar, ısıtma, aydınlatma, su, temizlik, güvenlik, bakım, onarım, vergi, resim ve harçlar ile genel yönetim giderlerinden verilen paylar gibi yürütülen yazılım, tasarım ve Ar-Ge faaliyetleriyle doğrudan ilişkili olmayan harcamalar hesaplamada dikkate alınmayacaktır.

• İstisnanın uygulanacağı kazanç kısmının tespitinde, gayri maddi hak satın alma bedelleri (lisans ve benzeri bedeller dahil) ve ilişkili kişilerden sağlanan fayda ve hizmet bedelleri toplam harcama tutarına dahil edilirken, nitelikli harcamalar tutarına dahil edilmez. Ancak, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren vergilendirme döneminin sonuna kadar, yurt içinde yerleşik ilişkili kişilerden sağlanan fayda ve hizmet bedelleri nitelikli harcamalar tutarına dahil edilebilir. Aynı süre içinde, bu bölgelerde faaliyette bulunan bir başka kurumla devir, birleşme veya bölünme işlemine girişilmesi halinde devralınan, birleşilen veya bölünen kurum tarafından daha önce bu bölgelerde yapılmış olan nitelikli harcamalar da aynı muameleye tabi tutulabilir.

• Mükellefler nitelikli harcama tutarını yüzde 30’una kadar artırabilir. Şu kadar ki, bu şekilde artırılan nitelikli harcama tutarı toplam harcama tutarını aşamaz.

Tebliğ’de hesaplama ilgili olarak verilen örnek aşağıdaki gibidir:

“Örnek: (A) Ltd. Şti. 22/11/2017 tarihinde teknoloji geliştirme bölgesinde başlattığı Ar-Ge projesi çerçevesinde, kendisi tarafından yapılan ve gayrimaddi hak ile doğrudan bağlantılı 105.000.– TL harcama gerçekleştirmiştir. Ayrıca, projeyle doğrudan bağlantılı olmayan, bina kirası ve kredi faizine yönelik 30.000.– TL gidere katlanmış, projede kullanacağı bir gayrimaddi hakkı 35.000.– TL bedelle satın almış ve ayrıca yurt dışı ilişkili kişiden 10.000.– TL tutarında mühendislik hizmeti sağlamıştır.

Şirket bu projesini tamamlayarak ilgili mevzuat çerçevesinde patent aldıktan sonra projeye ilişkin gayrimaddi hakkını satmış ve bu satıştan 1.000.000.– TL kazanç elde etmiştir.

Bu durumda, projeyle doğrudan bağlantılı olmayan 30.000.– TL harcama, gayrimaddi hakkın satışından doğan kazancın istisna uygulanacak kısmına ilişkin hesaplamada nitelikli harcamalar ile toplam harcamalara dahil edilmeyecektir. Ayrıca bu hesaplamada, şirketin satın aldığı gayrimaddi hakkın maliyet bedeli ile yurt dışı ilişkili kişiden sağlanan fayda ve hizmet tutarı toplam harcamaya dahil edilecek; nitelikli harcama tutarına ise dahil edilmeyecektir.

Buna göre;

Nitelikli harcama     = 105.000. – TL

Toplam harcama     = 105.000. – TL + 35.000. – TL + 10.000. – TL

                                  = 150.000. – TL

 İstisna oranı            = Nitelikli harcama / Toplam harcama

                                  = 105.000. – TL / 150.000. – TL

                                  = %70

Bu durumda, bu projeyle ilgili gayrimaddi hakkın satışından elde edilen kazancın %70’lik kısmı olan (1.000.000. – TL x %70=) 700.000. – TL için istisna uygulanacaktır.

Ayrıca, Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen %30 artırım oranının uygulanması durumunda, istisna oranı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Nitelikli harcama            = 105.000. – TL

%30 artırımlı tutar          = 105.000. – TL + (105.000. – TL x %30)

                                          = 136.500. – TL

Toplam harcama             = 150.000. – TL

İstisna oranı                   = Nitelikli harcama / Toplam harcama

                                          = 136.500. – TL / 150.000. – TL

                                          = %91

Bu durumda, Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında nitelikli harcama tutarının %30 oranında artırılarak dikkate alınması sonucunda, mükellefin bu projesiyle ilgili gayrimaddi hakkının satışından elde ettiği kazancın %91’lik kısmı olan (1.000.000.– TL x %91=) 910.000.– TL için istisnadan yararlanılabilecektir.”

Yukarıdaki örnekte olduğu gibi mükellef eskiden elde ettiği 1.000.000 TL kazancın tamamını istisna olarak beyan ederken, BKK ile yapılan değişiklik sonrası 1.000.000 TL ve daha azı tutarları istisnaya konu edebilecektir.

SONUÇ

Teknoloji geliştirme bölgesinde elde edilen kazançlara 15 yılı aşkın süredir istisna uygulanmaktadır. Kazanç istisnasına yönelik uygulama Kanun’un Geçici 2’nci maddesinde yer almaktadır. Maddede 7033 ve 7103 sayılı torba Kanun ve 2017/10821 sayılı BKK ile yapılan esaslı değişiklikler, Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair 16. No.lu Tebliğ ile iyice netleştirilmiştir. Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin kanun kapsamındaki münhasıran bu bölgedeki yazılım, tasarım ve AR-GE faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları vergiden müstesnadır. Buna ek olarak 19.10.2017 tarihinden itibaren bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin gayri maddi hakların satılması, devri ve kiralanmasından elde edilmesinde istisnadan yararlanmanın temel şartını patent veya eşdeğer belge almaya bağlamıştır. Ayrıca çalışmamızda detaylarına değinildiği üzere kazanç tutarının tespitinde nitelikli harcamaların toplam harcamalara oranı benimsenmiştir. Nitelikli harcamaları %30’una kadar artırabilmek mükellefler adına pozitif bir gelişme olsa da, ülkemizde patent vb. belgelerin alınma süresi dikkate alındığında, teknoparkta kazanç istisnasından yararlanma şartının ağırlaştırıldığı söylenebilir. Diğer bir deyişle mükelleflerin patent vb. belgeye bağlanana kadar elde ettikleri kazançlara istisna uygulayamayacağı sonucuna varabiliriz.

Yeminli Mali Müşavir

Hilmi KİRDAY

YARARLANILAN KAYNAKLAR

1. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu
2. 5035 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
3. 7033 ve 7103 sayılı torba kanunlar
4. 2017/10821 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

Not: Sitemizde yer alan yayınlar bilgi verme ve yorum yapma amaçlı olup, mevzuat hükümlerinin yerine geçmez. Bu yayınların kullanımı ile doğacak sorunlardan kurumumuz sorumlu tutulamaz. Yayınlarımızın içeriğindeki bilgileri kullanımınız sonucunda ortaya çıkabilecek her türlü risk ve sorumluluk tamamen tarafınıza aittir.