Bilgili Denetim Denetim Güven İster
GİRİŞ
9/8/2016 tarihli ve 29796 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mülga 370 inci maddesi “izaha davet” müessesesi olarak düzenlenmiştir. Ayrıca 25.07.2017 tarihli ve 30134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 482 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile “izaha davet” müessesesinin uygulamasına ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Söz konusu düzenleme 01.09.2017 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Bu çalışmada izaha davet müessesesinin ne olduğu, kapsamı ve uygulamasına ilişkin çeşitli hususlara değinilecektir.
- İZAHA DAVET NEDİR?
Vergi usul kanunun 370’inci maddesi şu şekildedir: “Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitler hakkında tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olması kaydıyla mükellefler izaha davet edilebilir. Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, davet konusu tespitle sınırlı olarak, bu Kanunun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamaz.
İzaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren 15 günlük süre içerisinde izahta bulunulması durumunda;
1. Mükelleflerce yapılan izah sonucu vergi ziyaına sebebiyet verilmediğinin idarece anlaşılması hâlinde mükellefler söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine tabi tutulmaz veya takdir komisyonuna sevk edilmez.
2. Mükelleflerce izahta bulunulan tarihten itibaren 15 gün içerisinde; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Bu durum vergi incelemesi yapılmasına ve gerekirse tarhiyatın ikmaline engel teşkil etmez.
Birinci fıkra kapsamında yapılmış ön tespitlerin, verginin bu Kanunun 359 uncu maddesinde yer alan fiillerle ziyaa uğratılmış olabileceğine ilişkin olması hâlinde bu madde hükümleri uygulanmaz. Şu kadar ki, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarının; her bir belge itibarıyla 50 bin (490 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2018’den itibaren 57.000 TL) Türk lirasını geçmemesi ve mükellefin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmaması kaydıyla mükellefler izaha davet edilebilir. Bu fıkrada yer alan tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak bu Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanır.
Maliye Bakanlığı ön tespitin niteliğini, izaha davetin şeklini ve kapsamını, daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek mercii, davet yapılacakları, yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”
6728 sayılı kanunun gerekçesinde ise maddeyle ilgili olarak “idarenin verginin zıyaa uğramış olabileceğini harici karinelerle tespit ettiği hallerde vergi incelemesi veya takdir işlemlerine başlanılmadan önce mükelleflerin konuya ilişkin görüşlerini alabilmesi için yeni bir düzenlemeye ihtiyaç duyulduğu, bu kapsamda, vergiye gönüllü uyumun artırılması amacıyla, haklarında henüz vergi incelemesine başlanılmamış veya takdir komisyonuna sevk edilmemiş mükellefler için izaha davet müessesesi getirildiği” ifadesine yer verilmiştir.
- İZAHADAVETİN KAPSAMI
482 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile “izaha davet” müessesesinin neleri kapsadığı detaylı olarak açıklanmıştır. Bunlara detaylarına girilmeksizin başlıklar halinde yer verilecektir. Diğer bir deyişle mükelleflerimiz aşağıda yer verilen hususlar hakkında izahat(açıklama) yapmak için vergi dairesine davet edilebilir.
- Ba-bs bildirim formlarında yer alan bilgilerin analizi
- Kredi kartı satış bilgileri ile katma değer vergisi (kdv) beyannamelerinin karşılaştırılması
- Yıllık beyannameler ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin karşılaştırılması
- Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler ile asgari ücret tarifelerinin karşılaştırılması
- Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yapılan indirimlerin, kanuni oranları aşması
- Dağıttığı kâr üzerinden tevkifat yapılmadığının tespit edilmesi
- Geçmiş yıl zararlarının mahsubu
- İştirak kazançlarının ilgili hesapta gösterilmemesi
- Kurumlar vergisi kanununun 5/1-e maddesindeki istisna uygulaması
- Örtülü sermaye hususu
- Ortaklardan alacaklar için hesaplanması gereken faizler yönünden
- Limited şirketlerde ortaklık hakları veya hisselerini elden çıkardıkları halde beyanda bulunulmaması
- Gayrimenkul alım/satım bedelinin eksik beyan edilmiş olması
- Gayrimenkullere ilişkin değer artışı kazançları hususu
- Gayrimenkul sermaye iratlarının beyan edilmemesi veya eksik/hatalı beyan edilmesi hususu
- Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanılması
Tebliğe göre yukarıda sayılan hususlarda idare mükelleflerden izahat isteyebilecektir. Aslında bu hususları şirketler kendi bünyelerinde kontrol edip beyanlarını o şekilde yaparlarsa/düzeltilmesi gereken hususlar için düzeltme beyanında bulunurlarsa vergi cezalarına muhatap olma ihtimalleri azalacaktır.
Kanun ve tebliğ hükümlerine dikkat edildiğinde mükellefler izaha davet edildikleri konularda Vergi Usul Kanununun pişmanlık hükümlerinden faydalanamayacaklardır. Bununla birlikte mükellefler düzeltilmesi gereken hususlar hakkında vergilerini düzeltecek, ödeme süresi geçmiş bulunan vergiler için gecikme zammı oranında bir zam (izah zammı) ve ziyaa uğratılan vergi üzerinden vergi ziyaı %20 oranında kesilecektir. Öte yandan %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin ihbarnamelerin tebliği üzerine mükellefler tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunabilirler.
- GENEL HATLARIYLA İZAHA DAVET SÜRECİ NASIL OLACAK?
Tebliğe göre, Gelir İdaresi Başkanlığı (Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Defterdarlıklar) ve Vergi Denetim Kurulu bünyesinde yeterli sayıda İzah Değerlendirme Komisyonu kurulacak, vergi kanunlarının verdiği yetki kapsamında vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin İzah Değerlendirme Komisyonuna intikal ettirilmesi neticesinde bir ön tespit yapılacaktır.
Vergi incelemesine başlanmamış veya ilgili konuda ihbarda bulunulmamış olmak kaydıyla İzah Değerlendirme Komisyonlarınca veriler değerlendirilecek, gerekirse mükellefler izaha davet edilecek ve verilen izahatlar değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilenlerin madde hükümlerinden yararlanmaları için tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde yetkili komisyona izahta bulunmaları gerekmektedir. Bu süre içerisinde ilgili komisyona izahta bulunmayanlar anılan madde hükmünden yararlanamayacaktır.
Öte yandan izaha davet yazısına icabet etmeyen mükellefin ilgili konuda incelemeye sevk edilmesi kaçınılmaz bir durumdur.
SONUÇ
Mükelleflerin incelemeye tabi olup tarh edilen vergilerden dolayı aynı tutarda vergi ziyaı cezasına muhatap olmalarındansa, izaha davet sonucunda %20 oranında bir vergi ziyaına muhatap olmaları pozitif bir durumdur. İzaha davet müessesesi vergi denetiminin gücünü hızını artıracaktır. Ayrıca mükelleflerin vergi denetimi adına artık yeni bir muhatapları daha olacaktır. Vergi usul kanunundaki pişmanlık ve ıslah müessesesine benzemekle birlikte mükellefin kendiliğinden başvurmamış/başvuramamış olması nedeniyle izaha davet mükelleflerin kendisini/yapmış oldukları işlemi anlatabilmeleri için bir fırsat olarak görülmelidir. (Tahir ERDEM, Vergi Sorunları Dergisi, Ağustos 2017) Yazımızın önceki bölümlerinde ifade edildiği gibi “izaha davet edilebilecek hususlar” mükellefler tarafından kendi otokontrollerini yapmaları için bir fırsat olarak görülmelidir.
Rafet KALKAN
Yeminli Mali Müşavir
YARARLANILAN KAYNAKLAR
6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Gerekçesi
213 sayılı Vergi Usul Kanunu
482 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
Vergi Sorunları Dergisi Ağustos 2017
