Bilgili Denetim Denetim Güven İster
1. Giriş:
Vatan ve millet menfaatlerinin savunmasında görev almak ve bu görev sırasında can ve mal kaybına uğramak manevi açıdan desteklenen ve güçlü tutulan duygulara bağlı bulunulduğunda göze alınan kayıplar olmaktadır. En başta can olmak üzere bu kayıpları göze almanın sağlanması maddi açıdan da desteklenmek durumunda olan bir vakıadır. Aksi halde manevi duygularla bu savunma güdüsünü sürekli olarak sağlamak gerçekçi olmayacaktır. Tüm devletler gibi ülkemizde de bu konuda İstiklal Savaşından başlayan altyapı oluşturulmaya çalışılmış ve ülkemizin kurtuluşu ve savunmasında yer almış ve can, uzuv veya çalışma gücü kayıplarına uğramış vatandaşlarımıza bu konuda maddi açıdan da sahip çıkıldığını gösteren düzenlemelere yer verilmiştir.
2. Yurt Savunmasına, Gazi ve �zehit Yakınlarına Karşı �zükran Kabilinden Çıkartılan Muhtelif Düzenlemeler
Bilindiği üzere 1005 sayılı “İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden �zeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun” uyarınca, İstiklal Savaşı, Kore Savaşı ile Kıbrıs Barış Harekatı’na katılmış olan Türk vatandaşlarına yaşadıkları müddetçe, eşlerine ise tekrar evlenmedikler sürece aylık bağlanmaktadır. Bu aylıklar gazilerin kendileri için 5750 gösterge rakamının her yıl Bütçe Kanunu ile tespit edilen memur maaş katsayısı ile çarpılmasından bulunacak miktarda, eşleri için bu rakamın yüzde 75’i oranında bağlanmaktadır. Aylıklar Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından bağlanarak ödenmekte, bilahare hazineden tahsil edilmektedir.
3292 sayılı “Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun” uyarınca, hiçbir karşılık ve menfaat gözetmeksizin üstün başarı ve gayretle Türk vatanına hizmet etmiş Türk vatandaşlarına veya bunların ölümü halinde muhtaç aile fertlerine, ilgili kamu kurumunun uygun görüş belirtmesi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla aylık bağlanabilmektedir. Aylık işlemleri SGK tarafından yürütülmekte, daha sonra hazineden tahsil edilmektedir.
Vatani hizmet tertibinden bağlanacak aylıklar; ilgililerin kendileri için 700, dul eşleri için 550, yetim ve bakmakla yükümlü olduğu diğer yakınları için 400 gösterge rakamının, Bütçe Kanunlarıyla Devlet memurlarının aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımından bulunacak miktarda ödenmektedir.
2330 sayılı “Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun” uyarınca, barışta güven ve asayişi korumak, kaçakçılığı men ve takip gibi konularda görevli olan; asker, polis, bekçi, MİT mensubu, orman ve gümrük muhafaza memuru, adli ve askeri hakim, cumhuriyet savcı ve yardımcılarıyla askeri savcı ve yardımcıları, güven ve asayişi ihlal eden eylemlerin önlenmesi esnasında güvenlik kuvvetleriyle birlikte olay mahallinde bizzat görev yapan mülki idare amirleri, ceza ve tutukevlerinin iç ve dış güvenliğini sağlamakla görevli bulunan infaz koruma memurları ve bu konularda devlete yardımda bulunan sivillerin, bu görevlerinden dolayı ya da görevleri sona ermiş olsa bile yaptıkları hizmet nedeniyle derhal veya bu yüzden maruz kaldıkları yaralanma veya hastalık sonucu ölmeleri veya sakat kalmaları halinde hem nakdi tazminat ödenmekte hem de aylık bağlanmaktadır. Aylık bağlama işlemleri meblağı bilahare Hazineden tahsil edilmek üzere SGK tarafından yürütülmektedir.
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu gereğince kamu görevlilerinden yurtiçinde ve yurtdışında görevlerini ifa ederlerken veya sıfatları kalkmış olsa bile bu görevlerini yapmalarından dolayı terör eylemlerine muhatap olarak yaralanan, sakatlanan, ölen veya öldürülenler hakkında 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.
3.Yurt Savunmasına, Gazi ve �zehit Yakınlarına Karşı Toplumsal Ödev ve �zükran Kabilinden Çıkartılan Muhtelif Düzenlemelerin Sosyal Güvenlik Sistemimizle İlişkisi
3.1. Sigortalılık Açısından İlişki
Harp malûlleri ile 12.04.1991 tarih ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 03.11.1980 tarih ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’a göre aylıkları hesaplanarak ödenen veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre vazife malûllüğü aylığı almakta iken; Kanun’un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihi itibarıyla çalışmaya devam edenler ile sonradan Kanuna tabi çalışmaya başlayacaklar için sosyal güvenlik destek primi uygulanması gerekmektedir.(1)
Harp malûlleri ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûllerden, 4/a ve 4/b sigortalısı olarak çalışmaya başlayanların aylıkları kesilmemektedir.
3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre aylık bağlanmış malûller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malûllüğü aylığı alan er ve erbaşların, 4/c sigortalısı olmaları halinde de aylıkları kesilmemekte, bu çalışanlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları uygulanması gerekmektedir.
Vazife malûllerinden 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık bağlananların aylıkları Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine tabi çalışmaya başlamaları halinde de kesilmeyecektir. Ancak vazife malûlleri ile harp malûllerinin harp malûllüğü zammı hariç aylıkları kesilmesi gerekmektedir.
2330 ve 3713 sayılı Kanunlara göre vazife malûllüğü aylığı ile harp malûllüğü aylığı bağlanmış olanlardan 4/a ve 4/b sigortalılığı kapsamında göreve başlamaları halinde aylıklarının kesilmesi gerekmemektedir.
4/a ve 4/b sigortalılığı kapsamında çalışanlar hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmakla birlikte iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulananların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde, bu isteklerini SGK’ya bildirdikleri tarihi izleyen ay başından itibaren, haklarında uzun vadeli sigorta kolları da uygulanması gerekmektedir.(2)
5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başladıkları halde, aylıkları kesilmeyen harp ve vazife malûllerinden genel sağlık sigortası primi alınmaması icap etmektedir.
3713 veya 2330 sayılı Yasalara göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış olanlardan, 4/a, 4/b ve 4/c sigortalılıkları kapsamında sigortalı olanların sigortalılıkları, sigortalı çalışmalarının sona erdiği tarihten itibaren sona ermekte ve bu tarihin işverenlerince 10 gün içinde SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir.
3713 veya 2330 sayılı Yasalara göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış olanlardan, 4/a ve 4/b sigortalılığı kapsamında çalışanlardan uzun vadeli sigorta kollarına tabi olup bu sigorta kollarından çıkmak isteyenler hakkında isteklerine dair yazılı taleplerini takip eden ayın başından itibaren sadece iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaya devam edilir ve bu tarihin de işverenlerince 10 gün içinde SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir.
3.2. Aylıklar Açısından İlişki
İstiklal Savaşı, Kore Savaşı ile Kıbrıs Barış Harekatı’na katılmış olan Türk vatandaşlarına yaşadıkları müddetçe, eşlerine ise tekrar evlenmedikler sürece bağlanan bu aylık sahiplerinden herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan gelir veya aylık bağlanmadığı gibi, zorunlu olarak sosyal güvenlik kurumlarından birine tâbi olmayı gerektiren bir işte de çalışmadığını belgelemek suretiyle yazılı talepte bulunan hak sahiplerinin aylıkları ise yazılı taleplerinin SGK Başkanlığı kayıtlarına geçtiği tarihi izleyen aydan geçerli olmak üzere ve bu durumları devam ettiği müddetçe 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan 30 günlük net asgarî ücret tutarı (dul eşler için bu tutarın % 75’i) esas alınarak ödenmektedir.
Vatani hizmet tertibinden aylık alanlardan herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan gelir veya aylık bağlanmadığı gibi, zorunlu olarak sosyal güvenlik kurumlarından birine tabi olmayı gerektiren bir işte de çalışmadığını belgelemek suretiyle yazılı talepte bulunan hak sahiplerinin aylıkları ise yazılı taleplerinin SGK Başkanlığının kayıtlarına geçtiği tarihi izleyen aydan geçerli olmak üzere ve bu durumları devam ettiği müddetçe 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan otuz günlük net asgarî ücret tutarı (dul eşler için bu tutarın yüzde 75’i, diğer yakınları için ise yüzde 50’si) esas alınarak ödenebilmektedir.
3.3. Sağlık Yardımları Açısından İlişkisi
1005 sayılı Kanun, 3292 sayılı Kanun ve 2330 sayılı Kanunlara göre aylık almakta olanlar 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesine göre Genel Sağlık Sigortası kapsamına alınarak sağlık yardımı güvencesine kavuşturulmuşlardır.
Bunların yanında 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre aylık bağlanmış malûller ile aynı Kanun kapsamına giren olaylar sebebiyle vazife malûllüğü aylığı alan er ve erbaşların sağlık kurulu raporuyla ihtiyaç duydukları her türlü ortez/protez ve diğer iyileştirici araç/gereçler herhangi bir katılım payı veya fark alınmaksızın ve kısıtlama getirilmeksizin karşılanması gerekmektedir.
4. Sonuç:
Hiçbir karşılık ve menfaat gözetmeksizin üstün başarı ve gayretle Türk Vatanına hizmet etmiş Türk Vatandaşlarından, bu hizmetleri ilgili kamu kurumları tarafından kayıt altına alınmış ve aynı kamu kurumları tarafından bu kayıtlar esas alınarak bu Kanuna göre aylık bağlanması yönünde görüş bildirilmiş olanlara veya bunların ölümü halinde muhtaç duruma düşen aile fertlerine, terörle mücadele görevi ifa ederken yaralananlara veya sakatlananlara, Milli mücadeleye iştirak eden ve bu sebeple kendilerine İstiklal Madalyası verilmiş bulunan Türk vatandaşları ile 1950 yılında Türk Tugayının Kore’ye ayak bastığı Ekim ayında başlamak ve 1953 yılı Pan-Munjon Ateşkes Anlaşmasına kadar Kore’de fiilen savaşa katılmış olan Türk Vatandaşlarına ve 1974 yılında Temmuz 1 inci ve Ağustos 2 nci Barış Harekatına Kıbrıs’ta fiilen görev alarak katılmış olan Türk Vatandaşlarına, barışta güven ve asayişi korumak, kaçakçılığı men, takip ve tahkikle görevli olanların bu görevlerinden dolayı ya da görevleri sona ermiş olsa bile yaptıkları hizmet nedeniyle derhal veya bu yüzden maruz kaldıkları yaralanma veya hastalık sonucu sonradan ölen veya sakat kalanlar hakkında bağlanan aylıklar primsiz ödeme sisteminin de önemli bir unsurunu oluştururken kutsal vatan görevi sırasında can, uzuv ve çalışma gücü bakımından kayıplara uğrayanlara karşı komple ödenmesi gereken bir ödev olmaktadır. Bu aylığın doğrudan sahiplerine karşı yeni sosyal güvenlik ve çalışma dünyamızda SGDP ödemeden çalışma hakkı tanınmış, belli bir rakamın altına düşen aylıklara asgari ücret bazında güvence getirilmeye çalışılmıştır.
